Czy białe koty są głuche? Nie zawsze

U kotów dominujący gen odpowiedzialny za biały kolor futra (a ściślej – brak koloru, ponieważ gen bieli W maskuje geny odpowiedzialne za powstanie kolorów i blokuje produkcję barwnika) jest powiązany z dziedziczną głuchotą. Najczęściej wadą tą obarczone są białe koty o niebieskich oczach. 

Czy wszystkie białe koty są głuche?

Nie - nie każdy biały kot, choćby i o lazurowym spojrzeniu, jest narażony na dziedziczną głuchotę.

A więc po kolei – skąd ona się bierze? Dlaczego większość białych kotów o niebieskich oczach cierpi na głuchotę wrodzoną?

Gen bieli – W – odpowiada za wstrzymanie produkcji melanocytów, czyli komórek odpowiedzialnych za pigmentację. Jeśli gen hamuje migrację komórek, których zadaniem jest produkcja barwnika we włosach, kot rodzi się z białą sierścią. Jeśli zablokowana zostaje także produkcja barwnika w tęczówkach oczu – oczy takiego kociaka również nie wybarwiają się, czyli pozostają niebieskie. A co brak barwnika ma wspólnego z głuchotą?

Otóż te same komórki, które odpowiadają za wybarwienie skóry, tęczówek oczu, czy futra (biały kolor sierści) odgrywają rolę w funkcjonowaniu ucha wewnętrznego.

Melanocyty wyściełają wnętrze ślimaka, a ich rolą jest zapewnienie równowagi jonowej wśród komórek rzęsatych ucha wewnętrznego. Równowaga ta jest potrzebna, aby fale dźwiękowe docierające do ślimaka zostały przekształcone w impulsy elektryczne, które następnie wysyłane są do mózgu. Bez warstwy melanocytów proces ten jest zaburzony. Dochodzi do zwyrodnienia przewodów ślimaka, natomiast komórki rzęsate obumierają – skutkiem tego jest degeneracja narządu słuchu – tak szybka, że kocięta obarczone tą wadą nie doświadczają wrażeń dźwiękowych nawet w bardzo wczesnym wieku.

Genetyka białego futra – różne drogi do białości

Nierzadko zupełnie różne genetyczne drogi mogą prowadzić do identycznego rezultatu. Tak właśnie jest w przypadku białej sierści u kotów. Chociaż gen dominującej bieli W jest genem najczęściej odpowiedzialnym za brak barwnika, nie jest on jedyną „drogą” do białej sierści u kota.

Koty albinosy

Niektóre białe koty to albinosy – a allele (różne wersje danego genu) albinizmu nie idą w parze z głuchotą. 

Kot może być albinosem pełnym – wówczas tęczówki oczu przybierają charakterystyczny różowy kolor (za ten typ albinizmu odpowiada allel c) lub albinosem niebieskookim (allel ca). Wszystkie odmiany allelu c, czyli allelu albinizmu, to allele w różnym stopniu wybielające futro. Dwa pozostałe allele nie wybielają włosów całkowicie – allel cs odpowiada za maść syjamską, a cb – za maść burmską.

Geny odpowiedzialne za albinizm w różnym stopniu hamują produkcję barwnika, ale nie mają wpływu na funkcjonowanie narządu słuchu. Dlatego koty albinosy nie są głuche (na przykład kot orientalny krótkowłosy biały, choć jest niebieskooki, nie jest obarczony głuchotą dziedziczną – jego futro bowiem wybieliło się wskutek działania allelu albinizmu).

Gen łaciatości 

Kolejnym genem, który może być odpowiedzialny za wystąpienie białego futra, jest gen łaciatości S. Gen ów zmniejsza liczbę melanocytów, a więc zmniejsza ilość tych partii futra, które będą wybarwione. Gen S posiada kilka wariantów (alleli). Przykładowo allel recesywny sb jest odpowiedzialny m.in. za kocie białe „skarpetki” oraz „rękawiczki”.  

Allel S odpowiada natomiast za inne formy łaciatości, od niewielkich plam, takich jak biały medalion czy krawacik, aż po łaciatość typu van. W skrajnych przypadkach gen S może wyeliminować wszelki barwnik występujący we włosach i wówczas sierść będzie biała. Łaciatość ekstremalna może być przyczyną wrodzonej głuchoty tak samo jak gen W.

Jakie jest prawdopodobieństwo, że biały kot będzie głuchy?

Gen dominującej bieli W oraz gen łaciatości S w skrajnej postaci zawsze mogą być przyczyną dziedzicznej głuchoty, ale prawdopodobieństwo jej wystąpienia waha się w zależności od kilku czynników.

Średnio około połowa kotów-nosicieli genu W ma w jakimś stopniu uszkodzony słuch. Bardzo duże znaczenie ma tutaj kolor tęczówek oczu. U kotów niebieskookich wada ta występuje zdecydowanie częściej niż u zwierząt mających oczy żółte czy pomarańczowe. U kotów różnookich, tzn. mających jedno oko niebieskie, a drugie innego koloru, głuchota – jeśli występuje – jest zwykle jednostronna (kot jest głuchy na ucho, które znajduje się po tej samej stronie, co niebieskie oko). Nosiciele genu W o kolorowych tęczówkach również narażeni są na głuchotę, ale odsetek niesłyszących kotów jest w ich przypadku niższy – maksymalnie 20%.

Ryzyko wystąpienia wady u kociaka wzrasta również w przypadku, gdy oboje rodzice są biali. Wyniki jednego z badań nad głuchotą u białych kotów wykazały, że spośród kotów pochodzących od białych rodziców, głuchych było od 52 do nawet 96% (źródło: Rudol I., „Biały kot: zdrowie i pielęgnacja”).

Oczywiście wysokie ryzyko urodzenia się głuchego kociaka zachodzi w przypadku, gdy jedno z rodziców jest już obarczone głuchotą dziedziczną. Głuche koty powinny być eliminowane z dalszej hodowli – mogą być wyłącznie pupilami na kolana, nie powinny natomiast powiększać liczby zwierząt z wadą.

Jak się opiekować głuchym kotem?

Jeśli chodzi o opiekę nad głuchym kotem, nie sprawia ona tak dużych problemów, jak mogłoby się na początku wydawać. W przypadku kotów głuchych na jedno ucho nierzadko opiekun rozpoznaje głuchotę dość późno, ponieważ kot radzi sobie świetnie w warunkach domowych. Kot całkowicie głuchy „słyszy” natomiast dzięki wibrysom, niezwykle wrażliwym na wibracje. W warunkach domowych, przy odpowiedniej opiece, głuchy kot funkcjonuje normalnie. Na wolności jednak szanse na przeżycie u takiego zwierzęcia są małe.

Najważniejszą zasadą jest nienarażanie kota na stres wywołany nagłymi ruchami, których się nie spodziewał. Jeśli podchodzimy do kota od tyłu, bądź zbliżamy się do śpiącego zwierzęcia, warto np. stuknąć w podłogę bądź inną powierzchnię, na której znajduje się zwierzę. Wibracje poinformują kota, że się zbliżasz.

Głuchy kot nie lubi radykalnych zmian w swoim otoczeniu i dłużej zajmuje mu przystosowanie się do nich (w tym zaakceptowanie nowych osób lub zwierząt). Pamiętaj też, że niektóre głuche koty głośno miauczą – ponieważ same siebie nie słyszą. Jeśli chcesz nauczyć czegoś kota, najlepiej przypasowywać do konkretnych zadań (np. „wołanie”) łatwe do rozpoznania gesty (np. ruch dłonią do siebie). Taki „język migowy” zastąpi porozumiewanie się głosem.

Jak stwierdzić, czy kot jest głuchy?

Sprawdzanie, czy dany kot jest niesłyszący, odbywa się przy pomocy prostego, nieinwazyjnego testu BAER, który wykonywany jest w niektórych przychodniach weterynaryjnych. Podczas badania lekarz umieszcza u zwierzęcia podskórnie cztery cienkie igły, podobne do igieł służących do akupunktury. Igły rozmieszczane są nad lub między oczami, na karku, za lewym oraz za prawym uchem.

Do uszu zwierzęcia wprowadzane są następnie otoczone gąbeczką przewody, przez które do kanału słuchowego docierać będą dźwięki o określonym natężeniu, emitowane w postaci kliknięć i trzasków.
 
Badanie pozwala na stwierdzenie zarówno całkowitej, jak i częściowej głuchoty, w tym głuchoty jednostronnej. U białych kociąt test przeprowadzany jest po prostu w celu stwierdzenia, czy zwierzę słyszy, czy nie (nie potrzebujemy szczegółowych pomiarów, jak np. w przypadku podejrzenia wtórnej głuchoty, wywołanej chorobą ucha) – badanie jest wówczas krótkie i nie powinno wywołać zniecierpliwienia.