Kocie wąsy, czyli wibrysy, to inaczej włosy czuciowe czy włosy zatokowe. Wibrysy występują u psów i kotów, a także wielu innych gatunków ssaków. Ukształtowały się już w mezozoiku, czyli erze dinozaurów. Ten narząd zmysłu dotyku, służący do aktywnego badania otoczenia i zbierania informacji, dał pierwszym niedużym ssakom przewagę ewolucyjną nad gadami.
Służył przede wszystkim jako system wspomagający wzrok w ciemności – pierwsze ssaki polowały bowiem nocą.
Czym są wibrysy u kota?
U naszych domowych pupili wibrysy są bardzo dobrze rozwinięte i występują w różnych partiach ciała:
- przede wszystkim na policzkach i wardze górnej,
- na podbródku i wardze dolnej,
- nad oczami
- po wewnętrznej stronie przednich łap (włosy nadgarstkowe) i między opuszkami palców.
Wibrysy są unerwionymi, grubymi i sztywnymi, prostymi włosami, których mieszek włosowy położony jest głęboko, blisko zatoki żylnej. Posiadają liczne zakończenia nerwowe, dzięki czemu odbierane przez nie sygnały są przekazywane do mózgu niezwykle precyzyjnie.
Wibrysy, zwłaszcza te policzkowe, są bardzo długie – kilkakrotnie dłuższe niż włosy tworzące kocią sierść. Dlatego właśnie te okazałe włosy zdobiące policzki nazywamy kocimi wąsami.
Po co kotu wibrysy?
Natura uczyniła kota doskonałym drapieżnikiem, który swymi kocimi wąsami „nadrabia” to, czego brakuje innym kocim zmysłom.
Wibrysy posiadają wiele funkcji. Te bardzo silnie unerwione i unaczynione włosy potrafią wyczuć zmiany ciśnienia powietrza oraz najlżejszy ruch powodowany np. przez przemieszczającą się potencjalną zdobycz.
Wibrysy uzupełniają koci wzrok
Uzupełniają również wzrok – wspomagają rozpoznanie terenu w ciemności, a także badanie obiektów, które znajdują się bardzo blisko.
Wibrysy są w stanie przekazać zwierzęciu dokładne informacje na temat wszystkiego, co znajduje się w zasięgu łap czy języka – czy to przysmaku, czy to zabawki, czy też oczywiście schwytanego podczas polowania zwierzęcia.
Włosy czuciowe (głównie te znajdujące się nad górną wargą) są w stanie wybadać, czy ofiara trzymana w zębach jeszcze żyje.
Wibrysy znajdujące się na przednich łapach również pełnią istotną rolę podczas polowania –pomagają we właściwym schwytaniu i przytrzymaniu ofiary oraz monitorowaniu jej zachowania już po złapaniu.
Wspomagają orientację w przestrzeni i ocenę odległości
Ponadto wibrysy pomagają ocenić odległość podczas skoku oraz rodzaj podłoża tuż przed lądowaniem – stąd zwierzę zyskuje informację, czy powinien przytrzymać się pazurami, czy też nie musi ich wysuwać itd.
Wąsy u kota pełnią także funkcję systemu wczesnego ostrzegania. Informują, że coś zbliża się w kierunku kociej głowy. Za tę funkcję odpowiadają przede wszystkim wibrysy policzkowe i brwiowe. Nawet lekkie ich dotknięcie skutkuje u kota przymrużeniem oczu, odsunięciem głowy czy wykonaniem uniku.
Dzięki wibrysom zwierzę jest w stanie ocenić, czy przeciśnie się przez znajdujący się przed nim otwór, szczelinę. Wąsy kota są bowiem rozstawione mniej więcej na szerokość kociej sylwetki.
Badając wąsami przejście, kot decyduje, czy warto iść dalej, czy też jednak otwór jest zbyt mały. Oczywiście koty z nadwagą i brzuszkiem Garfielda mogą w tym wypadku mieć problem z właściwą oceną sytuacji.
Chronią kocie
Wibrysy chronią również delikatne kocie oczy, np. podczas przemieszczania się w gęstej, wysokiej trawie bądź zaroślach. Gdy włosy czuciowe zaalarmują zwierzę, że tuż przy pyszczku znajduje się gałąź czy ostre źdźbło, wyzwalają ochronne przymrużenie oczu.
Wypadanie wąsów u kota
Koty oczywiście mogą żyć bez wibrysów, ale są wówczas w dużym stopniu upośledzone. Nie będzie zapewne przesadą stwierdzenie, że brak wibrysów jest dla naszych pupili gorszy niż brak oczu.
Skoki tracą swą precyzję – kot może źle wycelować i spaść np. z parapetu, gałęzi itd. Większość kotów traci umiejętności łowieckie, a przynajmniej ich poziom spada na tyle, że nie są w stanie złapać ofiary.
Koty pozbawione wibrysów narażone są na wiele niebezpieczeństw. Brak orientacji w terenie komplikuje chociażby ucieczkę przed zagrażającym kotu psem, dzikim zwierzęciem czy obcym człowiekiem.
Jednym słowem, kot pozbawiony wąsów cierpi. Jest w pewnym sensie inwalidą, a niemożność poradzenia sobie z czynnościami, które dopiero co przychodziły mu tak łatwo, wpływa negatywnie na jego stan psychiczny i może być przyczyną problemów behawioralnych.
Kot bez wibrysów - czy wibrysy odrastają?
O ile nie zostały zniszczone mieszki włosowe, uszkodzone wibrysy odrastają w ciągu 2–3 miesięcy. W tym czasie zwierzę jest niezdolne do normalnego życia.
Dlatego pamiętajmy, aby nigdy nie podcinać kocich wąsów i obchodzić się z nimi delikatnie. Koniecznie poinformujmy o tym w szczególności małe dzieci, które mogą nie zdawać sobie sprawy, że np. pociągnięcie za nie sprawia zwierzęciu ból.
Ciekawostki na temat kocich wąsów
Nie każdy wie, że koty są dalekowidzami i obraz znajdujący się pod samym kocim nosem niekoniecznie jest odbierany przez kocie oko wyraźnie.
Dlatego w przypadku bliży, kot wspomaga swe widzenie wąsami. Niejeden kot nie zauważył położonego tuż przed jego nosem przysmaku… dopóki nie zbadał go przy pomocy swoich czułych antenek.
Zastępują oczy
To między innymi dzięki wibrysom niewidomy kot tak doskonale potrafi orientować się w znanej mu przestrzeni. Przy pomocy zmysłu dotyku kot tworzy sobie w mózgu mapę swojego terenu.
Podczas przemieszczania się i konieczności omijania przeszkód pełnią natomiast rolę zbliżoną do niezwykle czułej wersji laski niewidomego.
Choć mogą pomagać na bieżąco w poruszaniu się, przyswojona przez kota mapa jest jednak na co dzień decydująca. Z tego powodu w domu, w którym znajduje się kot niewidomy, niewskazane są przemeblowania.
Odzwierciedlają koci nastrój
Dzięki wibrysom można odczytać koci nastrój w danej chwili. Kot spokojny, zrelaksowany, ustawia swoje wąsy luźno, poziomo, blisko siebie. Rozłożyste kocie wąsy, wyraźnie rozstawione w różnych kierunkach, badające otoczenie, oznaczają pobudzenie, czujność, także zaciekawienie.
Skierowanie ich ku przodowi to już znak szczególnej ekscytacji. Natomiast przypłaszczenie wąsów do tyłu, ku policzkom, oznacza strach lub złość, a także gotowość do ataku.
Działają jak sejsmograf
Superczułe wąsy kota mogą być odpowiedzią na pytania dotyczące niektórych niezwykłych zdolności kotów, takich jak wyczuwanie trzęsień ziemi jeszcze zanim zrobią to sejsmografy. Zwłaszcza wibrysy znajdujące się na przednich łapach mogą być w stanie odebrać nawet najdelikatniejsze drgania podłoża. Z kolei wibrysy policzkowe i brwiowe mogą wychwytywać zmiany ciśnienia poprzedzające huragany.
Anatomia kota
