Szacuje się, że albinizm dotyka około 2% światowej kociej populacji. Jest to cecha uwarunkowana genetycznie, a gen odpowiedzialny za albinizm, czyli za brak pigmentu, pochodzi najprawdopodobniej z Azji Południowo-Wschodniej.
Nieprzypadkowo jest to jednocześnie ojczyzna ras typu colorpoint – koty syjamskie, birmańskie, a nawet burmskie również posiadają gen albinizmu, choć w innym wariancie niż klasyczne albinosy.
Czy biały kot to albinos?
Albinizm w przypadku zwierząt kojarzy się nam z białą sierścią bez żadnej domieszki innych kolorów. To fakt, że całkowicie białe koty są spotykane rzadziej niż mruczki czarne, łaciate czy bure, ale nie każdy biały kot jest albinosem. Jest to cecha bardzo rzadka, a białe futerko u kotów może być warunkowane jeszcze przez dwa inne geny!
Biel to tak naprawdę brak koloru – jednak zahamowanie produkcji barwnika może odbywać się na różne sposoby. „Prawdziwy” kolor sierści może być zamaskowany dominującą bielą, biały kot może też być „ekstremalnie łaciaty”.
Zdarza się też, że w wyniku zaburzeń o podłożu genetycznym barwnik po prostu nie jest w ogóle produkowany u danego osobnika. Za białą sierścią u kotów mogą więc stać aż trzy różne geny.
• Gen W – jest to dominujący gen maskujący działanie innych genów i w konsekwencji hamujący produkcję melaniny, czyli barwnika odpowiadającego za kolor sierści. Maskujący gen sprawia, że włosy pozbawione są pigmentu; to samo może się stać z tęczówkami oczu (wówczas są one niebieskie) – choć nie musi, bo przecież mamy również białe koty o oczach pomarańczowych, żółtych, a także różnookie.
• Gen S – to gen łaciatości, również dominujący. Generalnie odpowiada za umaszczenie bikolor – od vana z kolorowymi łatkami na głowie po koty biało-czarne - z symbolicznym białym medalionem czy skarpetkami. W skrajnej postaci gen ów może jednak wyeliminować jakiekolwiek inne kolory poza bielą.
• Gen C – dominujący gen C warunkuje prawidłową produkcję melaniny, natomiast jego recesywny allel c wywołuje albinizm poprzez blokadę wytwarzania tyrozynazy (z której powstaje melanina). Ten allel ma jednak kilka wariantów, które warto omówić szerzej.
Albinizm całkowity i częściowy, czyli dlaczego kocięta syjamskie są białe
Odpowiedzialny za albinizm recesywny allel c występuje w kilku wariantach. W zależności od konkretnego wariantu mówimy o albinizmie całkowitym lub częściowym. Mamy następujące genetyczne opcje:
• homozygota cbcb – to kot syjamski i każdy inny kot o umaszczeniu colorpoint; jego genetyczne tło najlepiej widać u kociąt, które rodzą się białe – znaczenia point pojawiają się z czasem, w najchłodniejszych rejonach ciała, ponieważ natężenie pigmentu zmniejsza się wraz ze wzrostem temperatury;
• homozygota cscs – to koty o umaszczeniu w typie burmskim;
• homozygoty cc i caca – to koty, u których produkcja tyrozynazy została zahamowana całkowicie; osobniki o genotypie caca mają niebieskie oczy – jak na przykład biały kot orientalny krótkowłosy, natomiast to koty o genotypie cc są „prawdziwymi albinosami” o niebieskawo-różowych tęczówkach.
Kot albinos, czyli kot bez pigmentu
Jeśli chcemy odróżnić albinosa cc od innych białych kotów, spójrzmy mu w oczy. Kot, u którego nie występuje pigmentacja, ma „przezroczyste” tęczówki. W efekcie są one różowawe lub nawet czerwone. Różowawe są również wnętrza małżowin usznych oraz nos.
Różowy kolor charakterystyczny dla albinosów nie jest efektem działania żadnego pigmentu – to zabarwienie nadają tęczówkom czy małżowinom usznym prześwitujące przez nie naczynia krwionośne. Nawet skóra albinosa jest bardzo jasna.
Albinosy całkowite dawniej spotykano praktycznie wyłącznie w miotach kotów syjamskich i orientalnych; z czasem allele te wkradły się także do puli genetycznej innych kotów, niemniej pozostają wśród innych ras czy kotów nierasowych cechą bardzo rzadką.
Biały kot brytyjski, perski, norweski czy kot syberyjski, a także białe nierodowodowe mruczki swój kolor futerka zawdzięczają w zdecydowanej większości przypadków genom bieli W lub łaciatości.
Zdrowie i opieka nad albinosem
Albinosy mają pewną przewagę zdrowotną nad wieloma innymi białymi kotami – gen albinizmu nie idzie w parze w dziedziczną głuchotą, którą warunkują zarówno gen W, jak i gen S. Podczas gdy wiele niebieskookich białych kotów jest głuchych, przykładowo koty orientalne nie posiadają tej wady, ponieważ biel u nich wynika z działania allelu c. Także całkowite albinosy nie są zagrożone dziedziczną głuchotą.
Podobnie jak albinosy innych gatunków, tak i albinotyczne koty są jednak narażone na inne problemy zdrowotne. Niezaburzone wytwarzanie melaniny odpowiada bowiem nie tylko za kolor – barwnik ten chroni również przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych.
Kot albinos może przede wszystkim łatwo ulec poparzeniu słonecznemu – jego skóra jest bardzo jasna i niezwykle wrażliwa, a pozbawione pigmentu futerko nie chroni jej w wystarczającym stopniu.
Oprócz poparzeń słonecznych, do problemów skórnych, na które narażone są albinosy, należą rozmaite dermatozy i stany zapalne skóry czy nadmierne rogowacenie naskórka. Zwierzęta te są bardziej niż inne zagrożone rozwojem nowotworów skóry.
Pigment nie chroni także oczu takiego kota. Pamiętaj, że mimo iż albinos jest tak samo jak inne koty wyposażony w świetne mechanizmy zwężające źrenice do szparek, to przezroczysta tęczówka nie stanowi wystarczającej ochrony dla oka.
Albinos może mieć w związku z tym różne problemy ze wzrokiem – od zeza przez oczopląs po zmiany w siatkówce. Koty te mogą także cierpieć na światłowstręt. Wiele kotów z albinizmem widzi gorzej niż inne koty, a niektóre tracą wzrok.
Albinosy bez wątpienia mają niezwykły wygląd. Należy jednak pamiętać, że opieka nad nimi nie jest prosta. Należy chronić te koty przed ostrym słońcem oraz w sposób szczególny dbać o profilaktykę – przeprowadzać regularne badania wzroku oraz kontrolę stanu sierści i skóry, a w razie potrzeby używać specjalnych kosmetyków pielęgnacyjnych z filtrem (podobnie jak w przypadku kotów bezwłosych).
