Choć wszystkie koty domowe pochodzą od kota nubijskiego o szarym lub piaskowym, pręgowanym futerku, na przestrzeni wieków u naszych pupili wykształciło się wiele innych umaszczeń – głównie dlatego, że koty o sierści w kolorze o nikłych zaletach pod względem kamuflażu nie były ewolucyjnie eliminowane i wydawały na świat potomstwo, utrwalając pierwotnie bardzo rzadkie odmiany barwne.
Z czasem na kocie umaszczenie zaczął także bezpośrednio wpływać człowiek – poprzez procesy hodowlane.
Podstawowe umaszczenie kotów
W przypadku umaszczenia kotów wyróżniamy 12 podstawowych (bazowych) kolorów futra plus kolor biały, który z naukowego punktu widzenia kolorem nie jest (powstaje wówczas, gdy odpowiedni gen hamuje produkcję barwnika) oraz kilkanaście typów umaszczenia. Wszystkie barwy oraz rodzaje umaszczeń mogą występować w różnych konfiguracjach, tworząc różnorodne i nietypowe połączenia.
Wśród podstawowych kolorów umaszczenia kotów wyróżniamy umaszczenia ciemne i jasne. Umaszczenia jasne powstają wówczas, gdy poza genem warunkującym dany kolor z ciemnej palety wystąpi jeszcze gen warunkujący rozjaśnienie koloru.
Umaszczenia ciemne kotów
- czarne,
- czekoladowe,
- rude,
- cynamonowe,
- bursztynowe (występujące jak na razie tylko u kotów norweskich leśnych),
- rude bazujące na bursztynowym.
Umaszczenia jasne kotów
- niebieskie (rozjaśnione czarne),
- liliowe (rozjaśnione czekoladowe),
- kremowe (rozjaśnione rude),
- kremowe bazujące na bursztynowym,
- płowe (rozjaśnione cynamonowe),
- jasnobursztynowe (występujące jak na razie tylko u kotów norweskich leśnych),
- karmelowe (bazujące na niebieskim, liliowym lub płowym),
- morelowe.
Zadziwiające może się wydawać, że ta bogata paleta barw pochodzi tylko od dwóch podstawowych barwników. Jak stwierdziła krótko Joan Miller, znana felinolożka i członkini amerykańskiej organizacji CFA,
Wszystkie inne kolory to warianty pochodne od tych dwóch kolorów bazowych.
Gen koloru czarnego oznaczany jest jako B („black”), gen koloru rudego – jako O („orange”). Kolor czekoladowy jest wariacją koloru czarnego, a odpowiedzialny za jego ujawnienie się allel oznaczamy jako „b”. Ów allel zmienia kształt melanocytów, przez co inaczej załamują one światło, w związku w czym odbieramy inny kolor kociego futerka. Kolor cynamonowy to efekt mutacji zmieniającej melanocyty do jeszcze innej formy.
Ciekawym przypadkiem jest kolor bursztynowy, który powstaje z jednej strony w wyniku działania genu rozjaśniającego, z drugiej natomiast modyfikuje wytwarzanie barwnika we włosach – z eumelaniny (pigmentu czarnego) na feomelaninę (pigment rudy). Na dodatek kocięta bursztynowe rodzą się ciemne i jaśnieją z wiekiem.
Kolor biały jest natomiast… brakiem koloru. Kot o białym futerku nie posiada melanocytów, czyli komórek odpowiadających za pigmentację.
Kombinacje barwne umaszczenia kotów
Wszystkie wymienione wyżej barwy mogą łączyć się na ciele zwierzęcia w różnorodne kombinacje. Możemy wyróżnić następujące typy umaszczeń występujące u kotów:
Umaszczenia jednolite u kotów
O umaszczeniu jednolitym mówimy, gdy sierść zwierzęcia występuje w jednej barwie dominującej.
.jpg)
Koty szylkretowe
Odziwo, umaszczenie szylkretowe uważane jest często za umaszczenie jednolite; występujące wówczas, gdy włosy kota pokryte jest łatami np. w kolorze czarnym i rudym bądź kolorach pochodnych (niebiesko-kremowe, czekoladowo-rude, cynamonowo-rude, liliowo-kremowe, płowo-kremowe).
Zdarza się, że zamiast rozgraniczonych łat u kotów szylkretowych obserwujemy też wymieszane ze sobą pojedyncze włosy czarne i rude
Umaszczenia dymne i srebrzyste
Umaszczenia dymne, srebrzyste cieniowane i srebrzyste muszlowe (szynszylowe) występują, gdy na każdym włosie okrywowym kota występują różne barwy. U podstawy włos jest biały, natomiast jego zakończenie przyjmuje jedną lub więcej barw. Takie zabarwione końcówki nazywamy tippingiem:
- koty o umaszczeniu dymnym mają zabarwione 2/3 górnej części włosa,
- koty srebrzyste cieniowane – 1/3,
- koty muszlowe (zwane też szynszylowymi ze względu na podobieństwo umaszczenia do tego domowego gryzonia) – 1/8.
Koty o umaszczeniu złocistym
Umaszczenie złociste to odpowiednik umaszczenia srebrzystego, z tym że umaszczenie srebrzyste bazuje na pigmentacji końcówek w kolorze czarnym i jego pochodnych, podczas gdy podstawa włosa jest biała, przy umaszczeniu złocistym natomiast podstawa jest ruda lub kremowa, a końcówka czarna bądź niebieska.
Umaszczenie złociste występuje w wersji cieniowanej i muszlowej.
Koty łaciate (z białym)
Umaszczenie łaciate występuje wówczas, gdy na ciele kota oprócz kolorów podstawowych występują białe łaty. Mogą one obejmować różną powierzchnię kociego futra.
- Umaszczenie bicolor: o umaszczeniu typu bikolor mówimy wówczas, gdy kolor biały zajmuje od połowy do ¼ powierzchni futra. To tzw. tuxedo cat, z kolorem białym ograniczającym się do brzucha, skarpetek, krawata i ewentualnie białych partii na pyszczku.
.jpg)
- Umaszczenie typu arlekin charakteryzuje się większą ilością bieli niż koloru na futerku – biel zajmuje ponad połowę powierzchni.
- Umaszczenie van: kot o umaszczeniu van będzie w większości biały, a kolor zaznaczony będzie jedynie na ogonie, między uszami i na uszach oraz ewentualnie w postaci niedużej plamki przy nasadzie ogona. Nazwa ta wywodzi się od umaszczenia kotów rasy turecki van.
Umaszczenia tabby
Umaszczenia tabby, czyli umaszczenia posiadające tło (kolor podstawowy) oraz rysunek w postaci różnego rodzaju pręgowania, cętek bądź tickingu . Wśród umaszczeń tabby wyróżniamy:
- umaszczenie tygrysio pręgowane – rysunek ma formę prążków,
- umaszczenie klasycznie pręgowane (marmurkowe) – od głównej pręgi wzdłuż kręgosłupa odgałęziają się na boki spiralne wzory,
- umaszczenie cętkowane – rysunek w formie cętek, które tak naprawdę są przerywanymi pręgami,
- umaszczenie dzikie (zajęcze) – z tickingiem (charakteryzujące się występowaniem poprzecznych prążków na każdym włosie okrywowym, np. u kotów abisyńskich).
Umaszczenia point
Umaszczenia point charakteryzujące się różnicą w ubarwieniu tułowia (który jest jaśniejszy) i okolic pyszczka, łapek oraz ogona (które są ciemniejsze). Wyróżniamy umaszczenia point:
- syjamskie – o największym kontraście między partiami jasnymi a ciemnymi,
- tonkijskie – o średnim, ale łatwo zauważalnym kontraście,
- burmskie – o niewielkim kontraście.
Umaszczenie kotów a płeć
W przypadku większości odmian barwnych nie istnieje żadna reguła wiążąca umaszczenie kota z jego płcią. Wyjątkiem są umaszczenie szylkretowe oraz rude – a wszystko to za sprawą genu rudości O, który mieści się na chromosomie płciowym X.
Aby kotka była ruda, musi posiadać allel O na obu chromosomach płciowych, czyli powinna otrzymać gen rudości zarówno od ojca (musi być rudy), jak i matki (musi być ruda lub szylkretowa).
W przeciwnym razie kolor rudy u kota nie ujawni się w fenotypie. Aby natomiast kocur był rudy, wystarczy aby jedno z rodziców przekazało mu gen rudości – chromosom Y nie posiada bowiem żadnych informacji genetycznych determinujących jakiekolwiek cechy. Statystycznie więc około 80% kotów rudych to kocurki.
Z kolei szylkretki i trikolorki (kotki szylkretowe z białym) to w zdecydowanej większości przypadków samice – kocury o takim umaszczeniu rodzą się niebywale rzadko, i to w wyniku anomalii. Umaszczenie szylkretowe jest bowiem cechą sprzężoną z płcią. Umaszczenie szylkretowe potrzebuje aż dwóch alleli, osadzonych na chromosomach płciowych.
Szylkretka urodzi się wówczas, gdy na pierwszym chromosomie X znajdzie się gen rudości O, a na drugim – gen wykluczający kolor rudy, czyli o. W wyniku równoczesnej obecności obu genów część włosów zabarwiona będzie na rudo, a część na czarno.
Kocury szylkretowe rodzą się w wyniku mutacji – albo aberracji chromosomalnej w postaci dodatkowego chromosomu płciowego (genotyp XXY), albo w przypadku chimery posiadającej część komórek o genotypie męskim, a część o genotypie żeńskim, albo jeśli mutacja zablokuje w niektórych włosach produkcję ciemnego pigmentu.
Umaszczenie kota a charakter
Związek pomiędzy umaszczeniem kota, a jego charakterem próbowano ustalić już w XIX wieku. Od 1872 roku starano się nakreślić charakterologiczne typy kotów, które miałyby odpowiadać poszczególnym typom ubarwienia. I choć przyjęło się, że jedne z kotów są pełne temperamentu, a inne spokojne, nie znaleziono twardych dowodów na związek charakteru z umaszczeniem – i tak jest do tej pory, pomimo badań prowadzonych na ten temat.
Niektórzy zauważają pewne prawidłowości, które – ich zdaniem – wystarczą, aby przypisać kotom o określonym kolorze pewne cechy charakteru. Należy pamiętać jednak, że tego typu badania obarczone są błędami wynikającymi z subiektywnej percepcji danego kota przez ankietowanego opiekuna.
Na nasze odpowiedzi wpływają takie elementy jak ukształtowany już osąd dotyczący zwierząt danego koloru (np. kotów rudych, podobnie zresztą jak rudowłosych ludzi), osąd wykształcony na podstawie charakteru posiadanego kota, czy też mylne przypisanie pewnych cech charakteru danemu umaszczeniu (koty rasowe, u których to rasa determinuje cechy charakteru, a nie kolor sierści).
W 2015 r. badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego odpytali 1200 opiekunów kotów domowych na temat korelacji koloru sierści z charakterem. Wyniki opublikowano w „Journal of Applied Animal Welface Science”. Z ankiet wynikało między innymi, że szylkretki są zadziorne i nieprzewidywalne. Inne badanie miało miejsce pośród mniejszej próby 189 opiekunów.
Posiadacze kotów najczęściej przypisywali:
- kotom białym charakter powściągliwy,
- rudym – przyjacielski,
- a silny, nieprzewidywalny charakter – kotkom szylkretowym i szylkretowym z białym.
Na koniec przyjrzyjmy się, jakie cechy charakteru najczęściej wskazujemy, odnosząc się do kotów o poszczególnych typach umaszczenia. Jest to lista stworzona na podstawie luźnych obserwacji i nie stanowi przewodnika, którym należy się kierować, wybierając kota o wymarzonych cechach charakteru.
Koty rude
Bezsprzecznie są kotami wyjątkowymi. Rude umaszczenie jest niepowtarzalne i ma w sobie coś zawadiackiego. Z jednej strony rude koty są niebywale urocze, z drugiej – bezczelne i zaczepne.
Z pewnością zaskoczą swojego właściciela nieprzewidywalnością i dużą ilością energii. Są sprytne, odważne i niebywale zabawne. Niestety uwielbiają jeść, przez co często mają tendencję do posiadania dodatkowych kilogramów.
Koty białe
Jedne z najrzadziej spotykanych umaszczeń kotów, które z pewnością przydają tym osobnikom wyjątkowości. Niektórzy wierzą, że białe koty przynoszą szczęście. Nie sposób się z tym nie zgodzić, ponieważ zwykle są to czworonogi niezwykłe, o dostojnym i wyjątkowym usposobieniu.
Mogą wydawać się nieśmiałe, choć ta cecha może wynikać nie z charakteru… lecz z ułomności, jaką obarczone są dość liczne białe koty o niebieskich oczach, a a mianowicie z głuchotą. W rzeczywistości jednak towarzystwo człowieka sprawia im dużą przyjemność – należy jednak pamiętać, że to one decydują o tym, kiedy będziemy mogli okazać im trochę czułości.
Koty niebieskie
Dystyngowane i wyrafinowane – tak w skrócie można by określić koty o niebieskawym lub szarym umaszczeniu. Z pozoru mogą wydawać się zrównoważone i spokojne, w rzeczywistości lubią bawić się, szaleć i wymykać się z domu pod nieuwagę właścicieli. Znane są ze swojej potrzeby bliskości z człowiekiem, do którego szybko się przywiązują.
Szylkretki
Bez wątpienia urodzone jedynaczki, odznaczające się dużym indywidualizmem i pełnią energii. Ich osobowość jest równie złożona jak ich umaszczenie. Niekiedy mają ochotę na przytulanie i głaskanie, innym razem uciekają gdzie pieprz rośnie i potrafią wystawić pazurki.
Pręgowane „buraski”
To chyba najpopularniejsze umaszczenie spotykane wśród kotów. Kotki i kocury o pręgowanym futerku to miłośnicy domowego ogniska. Uwielbiają się przytulać i leżeć na kanapie lub na kolanach. Są bardzo zrównoważone i skłonne do zabawy.
Dzięki przyjaznemu charakterowi są idealnymi kompanami do wspólnego spędzania czasu.
Koty biało-czarne
Popularnie zwane także „pingwinkami” lub „krówkami”. Koty o tym nietypowym umaszczeniu odznaczają się duża inteligencją, są ciekawskie i skłonne do psot. Samodzielność i niezależność to ich drugie imię.
Biało-czarne koty to osobniki, które zawsze mają swoje zdanie – w końcu to one dyktują warunki. Same decydują o tym, kiedy nadchodzi czas głaskania i kiedy mogą pozwolić sobie na wyjście z domu. Urodzeni indywidualiści.
Koty czarne
Choć wedle ludowych wierzeń ich obecność przynosi pecha, w rzeczywistości koty o barwie czarnej są wyjątkowymi towarzyszami życia i uszczęśliwią każdego, kto przygarnie je pod swój dach. Zwykle chodzą własnymi drogami.
W ciągu dnia śpią lub oddają się swoim tajemniczym sprawom, ale gdy znajdą już chwilę czasu, z chęcią położą się na naszych kolanach i wyrażą zainteresowanie wieczornym głaskaniem.
