Delikatne pręgowanie to najbardziej pierwotna forma umaszczenia u kotów. Geny odpowiedzialne za cieniowanie włosów, które uwidacznia się na okrywie jako prążkowanie, występują u żbików czy u kotów nubijskich – przodków kotów domowych.
Warto jednak wiedzieć, że pręgowanie ma różne postacie, za które odpowiadają różne kombinacje genetyczne! Przyjrzyjmy się tajemnicom pręgusków!
Najstarsze kocie umaszczenie – czy wszystkie koty mają gen tabby?
Pręgowanie to rysunek na sierści, który powstaje na skutek nieregularnego zabarwienia włosów. To pierwotna forma kociego umaszczenia, którą pochwalić się może większość kotowatych.
Może być on jedynie „wyłączony” bądź zamaskowany na skutek działania innego genu. Ale w sensie genetycznym – każdy kot jest pręgowany.
Gen warunkujący pojawienie się rysunku na sierści pochodzi od przodka kota domowego – kota nubijskiego. Dopiero późniejsze mutacje sprawiły, że powstał wariant tego genu, który sprawia, że pręgowanie nie jest widoczne. Zachodzące przez wieki mutacje stworzyły także różne warianty genu odpowiedzialnego za rodzaj rysunku na sierści.
Nie wszystkie tajemnice kociego pręgowania stoją jeszcze przed nami otworem – ale powoli odkrywamy tajniki kociego umaszczenia.
Rodzaje pręgowania u kota
Pręguski przez wielu uznawane są za najpiękniejsze koty krótkowłose, a także i długowłose. Rodowodowe buraski wygrywają zresztą często kocie wystawy! Pod względem genetycznym możemy wyróżnić 4 rodzaje pręgowania, które obserwujemy u naszych mruczków:
Pręgowanie ticked (ticking)
Charakterystyczne dla niektórych ras kotów, np. abisyńskich czy singapurskich, ale także dla kotów nubijskich czy kotów błotnych; to najstarszy rodzaj kociego pręgowania, dominujący nad innymi wzorami.
Odpowiedzialny za nie gen wywołuje uporządkowanie prążków na każdym pojedynczym włosie okrywowym – w efekcie każdy włos posiada poprzeczne prążki na całej swojej długości, aż do końcówki.
Pręgowanie tabby (tygrysie, mackerel)
Wzór tygrysi to dziś najczęściej spotykany u kotów domowych typ pręgowania. Pręgi mają formę pionowych, niemal równoległych do siebie, wąskich pasów – mogą być bardziej lub mniej mocno zaznaczone.
Ten typ pręgowania jest maskowany przez pręgowanie abisyńskie, choć nie w każdym przypadku – pręgi tygrysie wciąż mogą występować na nogach i ogonie, co widać u kotów nubijskich.
Pręgowanie klasyczne (marmurkowe, blotched)
Umaszczenie to występuje rzadziej niż tygrysie. Jeśli spojrzymy na kota marmurkowego od góry, wzór ten przypomina skrzydła motyla. Pręgi w tym przypadku są grubsze i układają się na bokach tułowia w spirale, pierścienie, plamy i rozety.
Pręgowanie cętkowane (spotted)
Powstaje prawdopodobnie na skutek działania genu, który „rozrywa” pręgi typu tygrysiego. Ten typ pręgowania nie został jednak dobrze poznany pod względem genetycznym.
Być może cętki u różnych ras są uwarunkowane różnymi genami – w przypadku egipskiego mau chociażby jest to umaszczenie dominujące.
Niektórzy wyróżniają 5 różnych typów pręgowania, gdzie piątym rodzajem jest tzw. torbie, czyli umaszczenie łaciate z pręgowaniem w obrębie łat. Koty o umaszczeniu torbie to efekt współdziałania genów odpowiedzialnych za łaciatość i genów warunkujących pręgowanie.
Genetyka pręgowania – jak powstaje rysunek na futerku domowego tygrysa?
Jak wspomniałam, każdy kot nosi w swoim DNA gen odpowiadający za jakiś typ pręgowania. Jaki to gen i jakie jeszcze zwierzęta go posiadają?
Gen agouti – włącznik pręgowania
Jednak aby ten rysunek pojawił się na sierści, potrzebuje genu „włączającego”. Takim genem jest gen A (agouti), obecny u różnych zwierząt, takich jak aguti, od którego wziął nazwę, ale także zające, myszy, wiewiórki.
Nadaje on sierści tzw. „dzikiego” ubarwienia pełniącego funkcję maskującą. Klasyczne umaszczenie kota abisyńskiego nazywamy „zajęczym” nie bez powodu.
Gen A jest dominujący, natomiast ukrywający pręgowanie allel a powstał później, na skutek mutacji. Odpowiada on za wygląd kotów umaszczonych jednolicie czy łaciatych bez pręgowania. U homozygoty aa eumelanina – barwnik czarny – jest produkowana w większej ilości i nie jest układana strefami jak w przypadku prążków. W rezultacie barwnik wypełnia włos na całej jego długości.
Allele z locus T – czyli parametry rysunku
Gen A włączył pręgowanie – teraz od jednej z wersji genu T (ang. „tabby”) zależy wzór pręgowania. Allel Tm lub po prostu T odpowiada za pręgowanie tygrysie i jest dominujący względem allelu tb warunkującego pręgowanie klasyczne (marmurkowe). Za pręgowanie abisyńskie – ticking – odpowiada allel Ta, który dominuje nad każdym innym rodzajem pręgowania.
Pręgowanie tygrysie to dziś powszechnie występujący typ umaszczenia, ale allel warunkujący tak wyraźny kontrast między pręgami a tłem jest dość młody. Pochodzi najprawdopodobniej z XIV wieku i pojawił się po raz pierwszy na terenach Imperium Osmańskiego.
Cętkowanie może być wynikiem modyfikacji pręgowania tygrysiego (Tm), polegającej na rozerwaniu prążków. Uważa się, że ten zmodyfikowany gen tworzy odrębny locus – Sp (ang. „spotted”) i może mieć odmianę dominującą i recesywną. To tłumaczyłoby, dlaczego u niektórych ras cętkowanie jest wzorem dominującym. Na razie nie posiadamy jednak dowodów wspierających tę tezę w 100%.
Ciekawostki o kotach pręguskach
Wydaje Ci się, że pręguski to najzwyczajniejsze ze wszystkich kotów? W końcu większość dachowców to przedstawiciele takiego umaszczenia. Nic bardziej mylnego! Oto kilka ciekawostek, o których być może nie słyszliście.
Litera „M” na czole brązowych kotów pręgowanych (i nie tylko)
Nasze burasy – niezależnie, czy są brązowe pręgowane, czy np. srebrzyste, czy jest to kot europejski krótkowłosy, czy dostojny maine coon – mają na czole charakterystyczny wzór w kształcie litery „M”. W różnych kulturach przypisywano mu rozmaite znaczenia, jednak zwykle były to konotacje pomyślne.
Egipcjanie upatrywali w tym wzorze motywu skarabeusza. We wczesnym średniowieczu, kiedy jeszcze niechęć do kotów nie opanowała Europy, widziano w tym wzorku znak Maryi.
Muzułmanie z kolei wiążą literę „M” na czole burasów z legendą o proroku Mahomecie, którego kot uratował przed ukąszeniem węża. Prorok miał wówczas pogłaskać zwierzę po głowie, pozostawiając na niej ślad swoich palców.
.jpg)
Rudzielce prawie zawsze są pręgusami
Wspomniałam, że allel-wyłącznik pręgowania (a) oddziałuje na produkcję eumelaniny. Nie wpływa jednak na produkcję feomelaniny, czyli barwnika odpowiadającego za kolor rudy (czy jego rozjaśnioną wersję – kolor kremowy). Dlatego u rudych kotów pręgi i tak występują (również w kolorze rudym, lecz ciemniejszym).
Poszczególne rudzielce różnią się między sobą stopniem widoczności pręgowania, które zależy od innych genów. Jednak rudego kota, u którego pręgi na futrze są bardzo dobrze ukryte – czyli na oko jednolicie umaszczonego – spotkać jest bardzo trudno!
Hodowla takich kotów wymaga bardzo dokładnej selekcji genetycznej. Nawet kotki szylkretowe często mają pręgi na rudych partiach futra.
.jpg)
Kot jak tygrys – poznaj rasę toyger
Choć kotów tabby jest mnóstwo, niełatwo jest spotkać pręgusa umaszczonego tak jak tygrys. Tygrysy mają bardzo wyraźne, regularne, nieprzerywane pasy. Większość ras nawiązujących wyglądem do dzikich kotowatych to rasy cętkowane (kot bengalski, ocicat).
Kotem najbardziej przypominającym tygrysa jest natomiast wyhodowany w latach 80. toyger. Ten energiczny zwierzak ma krótką, miękką, błyszczącą sierść w kolorze pomarańczowo-brązowym, z wyraźnie zaznaczonymi czarnymi pręgami.
Toygery wzorowane są na tygrysach bengalskich, a wśród ich przodków znajdziemy koty rasy bengalskiej oraz różne koty nierasowe – zarówno koty amerykańskie, jak i dachowce sprowadzone z różnych zakątków świata, jak kot Jammu Blu pochodzący z Kaszmiru.
„Duchy” pręgowania u dachowców i wśród kotów rasowych
U jednolicie umaszczonych kotów można – przy odpowiednim świetle – niekiedy zobaczyć delikatne ślady pręgowania. To tzw. „ghost marking” – szczątkowe pręgowanie, najlepiej widoczne u kociąt i blednące z wiekiem. Może się ono ujawnić nawet u kota o genotypie aa.
Nie wiemy, jakie geny odpowiadają za włączenie lub wyłączenie „ghost marking”. Hodowcy miewają z tym nie lada problem, ponieważ takie „duchy” mogą pojawić się nawet u zwierząt z idealnym rodowodem, gdzie jednolicie umaszczony kot nie ma w swym drzewie genealogicznym pręgowanych przodków.
I choć np. u kotów rosyjskich niebieskich możemy się spodziewać, że wzór zaniknie z czasem, tak już w przypadku rudych kociąt nie wiemy, czy mamy do czynienia z jednolicie umaszczonym kociakiem, u którego „duchy” znikną, czy też urodził się maluch rudy pręgowany.
Pręgowanie u kota jest więc nie tylko najbardziej pierwotną formą umaszczenia, ale jest to również cecha genetycznie niezwykle uparta. 🙂
