Nadczynność tarczycy u kota - objawy i leczenie

Czym jest nadczynność tarczycy u kota?

Tarczyca jest gruczołem dokrewnym, umiejscowionym w okolicach krtani. Pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, wydzielając tak istotne hormony jak tyroksyna (T4) czy trójjodotyronina (T3). Hormony te oddziałują na wszystkie tkanki organizmu kota – tarczyca pełni więc u kota tak samo ważną rolę, jaką pełni u człowieka. Reguluje praktycznie każdy proces biochemiczny zachodzący w organizmie.

Wraz z hormonem wzrostu regulują prawidłowy rozwój młodego organizmu. To tylko niektóre funkcje hormonów tarczycy, ale już one pokazują, jak istotne jest regularne dostarczanie przez tarczycę odpowiednich dawek hormonów do poszczególnych tkanek i narządów.

Zdarza się jednak, że poziom produkcji hormonów jest zbyt wysoki. Mówimy wówczas o nadczynności tarczycy. Nadprodukcja hormonów przekłada się na niebezpieczne wzmożenie procesów, za które substancje te odpowiadają.

Nadczynność tarczycy jest zaburzeniem diagnozowanym przede wszystkim u kocich seniorów oraz kotów w średnim wieku, choć nie jest to regułą. Najmłodszy odnotowany pacjent z nadczynnością tego gruczołu miał 2 lata i 9 miesięcy.

Z wiekiem jednak ryzyko zachorowalności wzrasta. Szacuje się, że na nadczynność tarczycy cierpi od 1,5 do 11,4% starszych kotów w skali globalnej. Przykładowo w Stanach Zjednoczonych choroba ta diagnozowana jest u 10% kotów w wieku powyżej 10 lat (źródło: J. Buczkowska, „Nadczynność tarczycy u kotów – jak rozpoznać i leczyć?”, MAGWET).

Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy u kotów?

Nie znamy jednoznacznej przyczyny rozwoju nadczynności tarczycy u kotów. Pod uwagę bierze się szereg czynników, poczynając od predyspozycji genetycznych. Niektóre badania wykazały, że koty syjamskie i birmańskie są mniej narażone na zachorowanie niż chociażby persy himalajskie (colorpoint).

Czynnik genetyczny czeka jeszcze na dokładniejsze zbadanie, ale najprawdopodobniej to on odpowiada za skłonności konkretnych osobników do zachorowania na nadczynność tarczycy.

Kolejnym rozważanym czynnikiem jest tryb życia kota. Chorobę częściej diagnozuje się u zwierząt żywionych karmami komercyjnymi. Analizowane są składniki karm, które mogłyby wpływać negatywnie na funkcje tarczycy.

Na nadczynność mogą cierpieć przede wszystkim zwierzęta, które otrzymują zbyt dużo jodu. Bierze się pod uwagę także np. flawonoidy soi itp. substancje wolotwórcze.

Do nadczynności tarczycy często prowadzą łagodne nowotwory tego gruczołu. Tego rodzaju rozrosty mają najprawdopodobniej charakter autoimmunologiczny. Rozrosty są same w sobie aktywne hormonalnie i stąd właśnie tarczyca u chorego zwierzęcia produkuje zbyt dużą ilość hormonów. Znacznie rzadziej przyczyną nadczynności są nowotwory złośliwe tarczycy.

Nadczynność tarczycy u kota – objawy

Objawy nadczynności tarczycy są często niespecyficzne, przynajmniej na początku. Można pomylić je z symptomami innych chorób. Do najczęściej występujących objawów należą:

• wzmożony apetyt przy jednoczesnej utracie wagi (wzrosła szybkość przemiany materii),
• wzmożone pragnienie,
• poliuria (częstsze oddawanie moczu),
• biegunka, wymioty,
• pobudzenie, wzrost aktywności, czasami agresywność lub niepokój, stany lękowe, obniżenie progu pobudliwości,
• utrata włosów (szczególnie widoczna w dole brzucha), 
• zaburzenia pielęgnacji – zbyt intensywne wylizywanie się bądź zaniedbanie toalety,
• zmatowienie sierści,
• wzmożona wokalizacja,
• przyspieszenie tętna i oddechu,
• czasem niewielki wzrost temperatury ciała.

U większości chorych kotów dochodzi też do powiększenia tarczycy (wystąpienia wola tarczycowego). Nie jest ono jednak znaczne i początkowo może być niezauważane przez opiekunów. Dlatego niebadane regularnie koty trafiają często do lekarza dopiero w zaawansowanym stadium choroby, gdy deformacja w okolicach szyi jest wyraźna.

Z czasem nadczynność tarczycy odbija się na pracy różnych narządów, prowadzi m.in. do zaburzeń pracy serca, najczęściej do częstoskurczu.

Nie każdy przypadek nadczynności tarczycy jest „książkowy”. Czasem u kota występuje tylko część objawów, bądź nawet jeden, np. przewlekłe wymioty wywołane łapczywym spożywaniem dużych ilości karmy. Także przewlekłe biegunki mogą wskazywać na problemy z tarczycą.

Nadczynność tarczycy u kota - diagnostyka 

Lekarz weterynarii przeprowadza z opiekunem wywiad na temat zachowania kota w domu i zauważonych zmian. Przygotujmy się do takiej rozmowy przed wizytą – pomyślmy, co się zmieniło w zachowaniu i zwyczajach kota. Istotne jest ponadto badanie palpacyjne okolic tarczycy. W większości przypadków lekarz wyczuje deformację oznaczającą wole.

Celem potwierdzenia diagnozy przeprowadza się badanie krwi z oznaczeniem poziomu hormonów tarczycy. Zaleca się wykonanie profilu tarczycowego rozszerzonego (T4, fT4, TSH). Uzyskujemy wówczas najdokładniejszy obraz sytuacji. Zdarza się bowiem, że pomimo rozrostu gruczołu poziom hormonu T4 w surowicy krwi nie jest podwyższony. Rozrost prędzej czy później doprowadzi jednak do nadczynności.

Poza podniesionym poziomem hormonów tarczycy morfologia wykazać może także inne zmienione na skutek choroby parametry:

• zwiększoną liczbę czerwonych krwinek,
• podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych,
• podwyższony hematokryt,
• podwyższoną kreatyninę,
• podwyższony mocznik.

Dodatkowym, również zalecanym badaniem, jest USG tarczycy, które pozwoli określić rozmiar rozrostu (stan poszczególnych płatów, rozrost jednostronny bądź dwustronny, czasem da się określić przyczynę rozrostu). Niekiedy wykonywana jest ponadto scyntygrafia, polegająca na podaniu zwierzęciu niewielkiej dawki promieniotwórczych izotopów jodu 131 i 123.

Badanie to pozwala na uzyskanie graficznego obrazu zmienionej tkanki tarczycy. Jest szczególnie pomocne przy diagnozowaniu kotów, u których wole nie jest wyczuwalne (ze względu na niewielkie rozmiary zmian bądź nietypowe umiejscowienie tarczycy).

Leczenie kota z nadczynnością tarczycy

W leczeniu kotów z nadczynnością tarczycy zastosować można trzy metody:

• farmakoterapię,
• leczenie chirurgiczne,
• radioterapię.

Farmakoterapia jest najpowszechniej stosowaną metodą leczenia. Polega na podawaniu zwierzęciu leków tyreostatycznych, czyli hamujących wydzielanie hormonów. Dawka jest dobierana przez lekarza tak, aby ilość wydzielanych hormonów znajdywała się w granicach normy.

Po trzech tygodniach od rozpoczęcia leczenia należy ponownie oznaczyć poziom hormonów tarczycy (nie wcześniej – ponieważ hormony utrzymują się we krwi długo, wynik wcześniejszego badania może nie wskazać jeszcze rezultatów terapii).

Istnieje możliwość operacyjnego usunięcia tarczycy (tyroidektomii). Przy takim zabiegu należy wziąć jednak pod uwagę możliwość wystąpienia zaburzeń pracy serca w czasie operacji, trzeba również uważać, aby nie usunąć przytarczyc. Przed podjęciem decyzji o zabiegu należy skontrolować wydolność nerek.

Usunięcie gruczołu może być przeprowadzone wyłącznie przez doświadczonego lekarza. Przez 1–1,5 miesiąca przed zabiegiem stosuje się przygotowawczo odpowiednią farmakoterapię. Po usunięciu tarczycy konieczna jest suplementacja hormonów u kota oraz regularne badanie ich poziomu w surowicy krwi.

Najnowszą i niestety niedostępną jeszcze w Polsce metodą leczenia jest terapia radioaktywnym jodem 131, podawanym kotu podskórnie. Ten izotop jodu działa selektywnie i niszczy wyłącznie nadreaktywne komórki. Metoda ta jest najskuteczniejsza, bezinwazyjna (nie niszczy zdrowych komórek, w tym przytarczyc) i wykazująca najmniej efektów ubocznych.

Do jej przeprowadzenia potrzebna jest przystosowana do zabiegów z materiałami radioaktywnymi klinika. Po radioterapii kot musi być hospitalizowany i odizolowany (przez pewien czas po zabiegach wydzieliny i wydaliny zwierzęcia są radioaktywne). Okres koniecznego odizolowania wynosi minimum miesiąc.

Dieta przy nadczynności tarczycy

Odpowiednia dieta ma duże znaczenie podczas terapii. Kot powinien otrzymywać pokarm z obniżoną zawartością jodu, natomiast szczególnie bogaty w taurynę oraz kwasy tłuszczowe omega-3. Konieczne jest jednak połączenie diety z leczeniem farmakologicznym. Sama dieta nie wyreguluje poziomu hormonów, natomiast dzięki niej można zdecydować się na niższą dawkę leku.

Nadczynność tarczycy jest schorzeniem diagnozowanym u kotów coraz częściej – zwłaszcza u pacjentów geriatrycznych. Dlatego zaleca się regularne kontrolne badania poziomu hormonów tarczycy u kocich seniorów, obok podstawowej morfologii. Wczesne zdiagnozowanie choroby przyczynia się do większej skuteczności terapii.