W Japonii koty pojawiły się w VI wieku, ale kiedy cesarz Ichijo na 13 urodziny w 999 roku otrzymał kota, rozpoczął się kult traktowania kota jako zwierzęcia świętego. Koty miały dwoistą naturę – z jednej strony oddalały nieszczęścia, ale z drugiej były uosobieniem demona Bakeneo.
Japoński kot szczęścia maneki – neko – nieco legend
Skąd wziął się symbol japońskiego kota przynoszącego szczęście? Mitów jest kilka. Najpopularniejszy mówi o kocie Tama. Został on przygarnięty przez mnicha podupadającej świątyni. Pewnego dnia, szukając jedzenia, przysiadł na pobliskiej drodze, którą szedł orszak seniora rodu, na którego terenie leżała świątynia.
Kiedy senior przechodził obok kota, ten był w trakcie toalety – mył pyszczek łapką (co wyglądało, jakby przywoływał seniora). Kiedy senior zbliżył się do kota, rozpętała się burza, a piorun uderzył w drzewo tuż obok miejsca, w którym senior stał jeszcze przed chwilą. Kot zaprowadził możnowładcę do świątyni, a ten wdzięczny za uratowanie życia ją odrestaurował (czyli w sumie kot przyniósł świątyni gościa, który z kolei przyniósł ze sobą bogactwo).
Pierwsze wzmianki o kocie szczęścia maneki-neko pojawiły się w okresie Edo (XVII wiek).
Co oznacza maneki-neko?
Samo słowo jest połączeniem dwóch innych: maneki (招き)oznacza zapraszanie, a neko (猫)kot. Całość tworzy słowo oznaczające zapraszającego kota. W zależności od interpretacji to zapraszanie dotyczy szczęścia i bogactwa lub innych osób (np. klientów).
Japoński kot szczęścia – symbolika
Choć to tylko niewielka figurka kota, dla dość przesądnych Japończyków ważny jest każdy detal – kolor, mina kota, to, co trzyma w łapce i którą z nich macha, a nawet to, gdzie kota posadzimy.
Jak wygląda japoński kot szczęścia?
Figurka może być wykonana z dowolnego materiału. W dawnych czasach była najczęściej rzeźbiona lub porcelanowa. Kotek siedzi a jedną z łapek (lub niekiedy obie) ma podniesioną do góry. W drugiej z reguły coś trzyma (co również ma znaczenie symboliczne). Niektóre figurki wyposażane są w mechanizm, który sprawia, że bezustannie machają łapką w przód i w tył.
Kot ma przyjazny wyraz pyszczka, wygląda, jakby się uśmiechał. Oryginalny Maneki – neko jest trzykolorowy (kot szylkretowy), ale w miarę zdobywania przez niego popularności, pojawiły się też różne odmiany kolorystyczne figurki, a wraz z nimi różna symbolika. Poza kolorem kota, znaczenie ma również to, gdzie zostanie ustawiony.
Maneki-neko znaczenie poszczególnych kolorów:
Od tego, jakiego koloru jest japoński kotek, będzie zależało to, jaki typ pomyślności będzie przyciągać:
- Trójkolorowy kot szczęścia – dość rzadko występujący w naturze, dlatego taka figurka ma przynosić szczególnie dużo bogactwa i szczęścia,
- Biały Maneki – neko – oznacza niewinność i czystość i przynosi powodzenie w związkach i podróżach. Jego miejsce jest w północno -zachodniej części mieszkania.
- Czarny Maneki – neko przynosi zdrowie oraz odstrasza duchy i demony. To kolor wybierany częściej przez kobiety. Czarnego kotka szczęścia ustawia się z reguły we wschodniej części domu,
- Różowy Maneki – neko ma przynosić adoratorów i powodzenie w miłości. Jego miejsce jest w południowej części domu,
- Czerwony Maneki – neko ma podobne znaczenie – daje radość i szczęście w związkach. Różowe i czerwone koty szczęścia są również częściej kupowane przez młode kobiety i nastolatki,
- Niebieski lub zielony japoński kotek to częsty prezent dla dzieci i młodzieży, przynosi powodzenie w nauce; Jeśli ma przynieść osobom, którymi się opiekuje powodzenie w podróżach, ustawia się go w południowej bądź południowo – wschodniej części.
- Złoty Maneki – neko to „najbogatsza” wersja figurki – przynosi bogactwo. Zazwyczaj figurki te są po prostu malowane złotą farbą, ale zdarzają się też luksusowe wersje japońskich kotków szczęścia pokrywane szczerym złotym.
Kotka należy umieścić w północnej części domu, jeśli ma przynieść powodzenie głównemu żywicielowi rodziny lub w zachodnim rogu, jeśli ma przynieść bogactwo dzieciom, które się w tym domu wychowują.
Kot machający łapką – ale którą?
Kolor to nie wszystko znaczenie symboliczne ma również to, którą łapką macha kot szczęścia.
Uniesiona lewa łapka kota szczęścia ma przyciągać klientów. To przywoływanie gości do swojego domu – taką figurkę ustawia się najczęściej przy wejściach do sklepów, w witrynach restauracji i obiektów usługowych. Kotek musi być w widocznym miejscu, by mógł zostać zauważony przez klienta i tym samym go przyciągnąć.
Uniesiona prawa łapka kotka szczęścia przynosi dobrobyt, powodzenie i uśmiech fortuny.
Można spotkać też figurki z obiema uniesionymi łapkami, ale uwaga – to przesada, która przez Japończyków jest interpretowana jako chciwość i zachłanność. Na osoby, które wybierają takie figurki, nie patrzy się przychylnym okiem.
Koty szczęścia z jedną uniesioną łapką, w drugiej zazwyczaj coś trzymają. Każdy przedmiot ma odmienną symbolikę. I tak:
- Maneki-neko z koban (monetą pochodzącą z okresu Edo, o charakterystycznym podłużnym kształcie) przynosi pieniądze,
- Kotek z karpiem – szczęście,
- Kotek szczęścia z młotkiem przynosi bogactwo. Młotek tak naprawdę nie jest narzędziem stolarskim, lecz specyficzną w formie portmonetką, która potrząśnięta daje złote monety,
- Marmurowa lub błyszcząca kulka w łapce kotka szczęścia symbolizuje kamienie szlachetne i przynosi wiedzę,
- Kotek trzymający zapieczętowany pojemnik ma odstraszać (zamykać w owym pojemniku) złe duchy i demony.
Japoński, a może jednak chiński kot szczęścia?
Maneki-neko jest popularny nie tylko w Japonii, ale również w innych obszarach Azji – Chinach czy Tajlandii. Z tego powodu zdarza się błędne utożsamienie symbolu maneki-neko z Chinami.
Pierwowzorem figurki jest jednak kot rasy japoński bobtail, co zdecydowanie świadczy o tym, że Maneki – neko pochodzi z Japonii, a jego symbolika została dopiero później zaadoptowana przez mieszkańców kontynentu Azjatyckiego.
Obecnie figurki Maneki-neko kupić można nie tylko w Japonii czy innych częściach Azji, ale prawie w każdym zakątku globu. Są jedną z najczęściej przywożonych z podróży pamiątek. Kupić można je pod wieloma postaciami – zwykłych figurek, zawieszek, breloczków, skarbonek, a nawet odświeżaczy powietrza.
Japoński kotek przynoszący szczęście coraz rzadziej jest wytworem rzemieślniczym, a coraz częściej masowym. Czy równie masowo przynosi szczęście? Tego nie wiemy, ale na pewno nie zaszkodzi zaprosić Maneki-neko do swojego domu.
