Dirofilarioza to poważna choroba pasożytnicza, która stanowi zagrożenie dla zdrowia i dobrostanu naszych czworonożnych przyjaciół. Odkrywcą choroby był Lauro Travassos, który jako pierwszy w 1921 r. opisał w Brazylii obecność tych nicieni w sercu kota.
Pasożyt bytuje głównie u psowatych, sporadycznie odnotowywany u innych gatunków zwierząt, takich jak koty czy fretki. Wówczas przebieg jest skomplikowany, a leczenie trudne.
Czym jest dirofilarioza u psa?
Dirofilaria immitis, znana również jako sercowiec, lub nicień sercowy, to pasożyt, który rozwija się w układzie krążenia psa. Infekcja jest przenoszona przez ukąszenia zainfekowanych owadów. Komary zarażają się larwami nicieni z rodzaju dirofilaria, które po ukłuciu wędrują przez organizm psa, aż osiągną serce i płuca.
Tam rozwijają się w starsze osobniki, które mogą osiągnąć długość do 30 cm. Przy dużym obciążeniu organizmu, inwazja dirofilariozą może prowadzić do poważnych konsekwencji, włączając w to niewydolność serca i problemy z oddychaniem.
Występowanie choroby
Pasożyty z rodzaju Dirofilaria spp. szeroko są rozpowszechnione w niektórych częściach Stanów Zjednoczonych. Szczególnie narażone są psy znajdujące się na zewnątrz. Ważne jest też uwzględnienie warunków klimatycznych w danej okolicy, zwłaszcza wysokiej wilgotności, która sprzyja rozmnażaniu się pośrednich nosicieli. Na obszarach suchych i ciepłych liczba przypadków infekcji jest niższa.
Ze względu na stopniowe ocieplenie się klimatu, można przewidywać, że pasożyty serca mogą pojawić się w naszym kraju w ciągu najbliższych 10-15 lat. Pojedyncze przypadki u psów zostały odnotowane w Czechach, na Słowacji i na Węgrzech. Szczególną uwagę należy zwrócić na zwierzęta podróżujące z właścicielami po krajach południowej Europy.
Z uwagi na zagrożenie, jakie pasożyt stanowi dla ludzi, jego rozprzestrzenianie powinno być rejestrowane.
Dirofilarioza u psa – objawy
Dirofilarioza sercowo płucna
Objawy kliniczne rozwijają się powoli, na początku zauważalne jest się osłabienie czworonoga, do pozostałych objawów należą:
- Kaszel i trudności w oddychaniu: Pasożyty osiedlające się w płucach i okolicach serca mogą powodować podrażnienie dróg oddechowych, co prowadzi do kaszlu. Krztuszenie się może występować zarówno podczas wysiłku fizycznego, jak i w spoczynku. Trudności w oddychaniu to inny objaw, który pojawia się w wyniku uszkodzenia układu oddechowego. Wędrująca migracja dorosłych nicieni z tętnicy płucnej do prawego serca prowadzi do powstania "zespołu komorowego", który objawia się dusznością, występowaniem szmerów sercowych nad zastawką trójdzielną. Ten stan zwykle kończy się śmiercią zwierzęcia, jeśli robaki nie zostaną usunięte drogą operacyjną.
- Obrzęki i wodobrzusze: W miarę postępu serce staje się coraz mniej wydajne, prowadząc do gromadzenia się płynu w jamie brzusznej i obrzęków kończyn. Te objawy mogą prowadzić do widocznych zmian w sylwetce zwierzęcia oraz ogólnego dyskomfortu.
- Utrata masy ciała: Pasożyty mogą zakłócać prawidłowe trawienie i wchłanianie składników odżywczych swojego żywiciela, co może prowadzić do utraty masy ciała. Zwierzę może wydawać się osłabione i zredukowane pod względem masy ciała, co jest wynikiem ogólnego osłabienia organizmu.
- Zapalenie skóry: Niekiedy dirofilarioza u psa manifestuje się także przez objawy skórne. W wyniku inwazji pasożytów, może dojść do zapalenia skóry i związanego z tym świądu. Skóra może stać się wrażliwa i podrażniona, co wpływa na komfort zwierzęcia.
- Bezobjawowy przebieg: Warto zaznaczyć, że nie wszystkie przypadki u psów wywołują wyraźne objawy. Niektóre zwierzęta zainfekowane Dirofilaria immitis mogą pozostać niezauważone przez długi okres czasu, co sprawia, że rozpoznanie choroby jest trudniejsze.
Dirofilarioza podskórna
Dotychczas D. repens występowała głównie w krajach śródziemnomorskich, a także w Azji i w Afryce. Dziś, w związku ze zmianami klimatycznymi pasożyt ten, poszerza swoje zasięgi, obejmując również obszary Europy Środkowej i Wschodniej. W Polsce najczęściej odnotowywane są przypadki w centralnej części.
Za dirofilariozę podskórną u psa odpowiada oraz Dirofilaria repens.
Przypadkowym żywicielem pasożytów może stać się także człowiek, w którego organizmie cykl życiowy pasożyta się kończy. Ostatnie badania wykazują istnienie różnic zarówno rocznych jak i dobowych w nasileniu objawów klinicznych, jak i mikrofilaremii, czyli ilości mikrofilarii we krwi.
Najwyższe nasilenie następuje w sierpniu i wrześniu, a najwyższą liczbę larw pasożytów zauważono w godzinach wieczornych. Zarażenie przez D. repens u psów często przebiega bezobjawowo, nie stanowiąc, wydawałoby się, większego zagrożenia dla zdrowia i życia pacjenta.
Choroba u psów przyjmuje niekiedy postać „klasycznej” dermatozy, objawiającej się jako grudkowe zapalenie skóry, połączone ze świądem. Zmiany skórne najczęściej odnotowywane są w okolicy krzyżowo-lędźwiowej, w pobliżu krocza lub kończyn miednicznych.
Rozpoznanie robaczycy serca u psa
Nicienie bytujące w sercu mogą być wykryte poprzez wykonywanie badań krwi, potwierdzających obecność mikrofilarii lub antygenów osobników dorosłych.
Także radiografia klatki piersiowej i echokardiografia są użyteczne do oceny stopnia nasilenia inwazji robaczycy serca.
Dorosłe osobniki D. repens zauważane są pomiędzy podskórną i głęboką warstwą tkanki łącznej. Pasożyta można wykryć po chirurgicznym usunięciu guzka pod spojówkowego lub podskórnego zawierającego nicienie.
Leczenie dirofilariozy u psa
Leczenie u psów jest skomplikowane i wymaga konsultacji z lekarzem weterynarii. W zaawansowanych stadiach choroby, może być konieczna interwencja chirurgiczna w celu usunięcia dojrzałych osobników Dirofilaria immitis.
Terapia przebiega na kilku etapach. Priorytetem jest unieszkodliwienie wszystkich dorosłych postaci, następnie pozbycie się mikrofilarii oraz zminimalizowanie niekorzystnych efektów stosowanych leków i zredukowanie zatorowości płucnej, powstałej po zabiciu pasożytów.
Należy mieć świadomość, że używane leki są bardzo toksyczne. Z tego względu przed rozpoczęciem terapii konieczne jest przeprowadzenie badań krwi ,uwzględniając wskaźniki mogące wskazywać na choroby wątroby lub nerek.
Przeprowadza się stopniową eliminację larw przez 4–8 miesięcy. Lekiem pierwszego wyboru jest melarsomina. Podczas leczenia należy ograniczyć ruch pacjenta na około miesiąc, gdyż istnieje ryzyko choroby zatorowo-zakrzepowej płuc, po śmierci pasożytów. Melarsomina jest lekiem nowej generacji, co przyczynia się do bardzo kosztownej terapii.
Drugim lekiem w zwalczaniu dirofilarii jest tiacetarsamid , także bardzo toksyczny, stąd zwierzęta, którym się go podaje powinny być obserwowane minimum 2 dni po zastosowaniu. Po pozbyciu się form dorosłych należy rozpocząć leczenie ukierunkowanie na zwalczanie mikrofilarii.
Po 3–4 tygodniach należy podać iwermektynę, nie przestając obserwować pacjenta, gdyż nagła śmierć pasożytów wywiera wpływ na jego stan ogólny. Niezwykle istotne jest stosowanie się do zaleceń lekarza weterynarii i szczegółowe przestrzeganie procedur.
Możliwe powikłania do przebiegu choroby
Najczęściej występujące powikłania po przechorowaniu postaci sercowo-płucnej to:
- Prawokomorowa niewydolność krążenia: Nadciśnienie płucne prowadzi do niewydolności serca i w rezultacie może powodować wodobrzusze, wodosierdzie, omdlenia i zaburzenia rytmu serca.
- Eozynofilowe zapalenie płuc Może wystąpić 3–4 tygodnie po leczeniu. Wywołane jest obecnością żywych lub martwych pasożytów w naczyniach płucnych. Objawy przypominają typowe objawy niewydolności oddechowej Powstawanie zatorów z zabitych pasożytów, które rozpadają się na fragmenty blokujące małe naczynia. i hamujące przepływ krwi. W intensywnym stadium, może następować zatkanie dużych naczyń płucnych. Nasilenie objawów może występować u psów o wysokiej aktywności fizycznej.
- Zespół żyły głównej Występuje rzadko i ma miejsce tylko przy znacznych nasileniach w rejonach endemicznego występowania choroby. W przypadku dużej liczby pasożytów część z nich może przedostawać się do prawego przedsionka, utrudniając dopływ krwi żylnej. Z tego powodu może dochodzić do wstrząsu i pomniejszenia objętości lewej komory. W tym przypadku jak najszybciej wskazany jest zabieg chirurgiczny w postaci usunięcia pasożytów przy użyciu długich kleszczyków wprowadzonych przez nacięcie wykonane w żyle szyjnej.
Profilaktyka dirofilariozy u psów - jak uchronić swojego psa?
Zapobieganie dirofilariozie jest zdecydowanie prostsze niż jej leczenie. Regularne stosowanie środków przeciwpasożytniczych dostępnych u weterynarza jest kluczowe w zapobieganiu infekcji.
Dodatkowo, stosowanie środków odstraszających komary, szczególnie podczas spacerów w godzinach wieczornych i nocnych, może uchronić psy przed chorobą.
Przypadki dirofilariozy u ludzi
Opisany pasożyt jest także niebezpieczny dla człowieka. Larwy potrafią osiedlać się w sercu, żyle głównej górnej, tkance podskórnej i gałkach ocznych. Najsilniej dotknięte są osoby w wieku od 30 do 60 lat, z czego 55,4% stanowią kobiety.
Miejsce ugryzienia przez zainfekowanego komara jest wyjątkowo bolesne, gorące, zaczerwienione i obrzęknięte. Wielkość guza może wzrastać w ciągu 2–12 miesięcy od momentu ukąszenia i wprowadzenia pasożyta. Zazwyczaj pojawiają się guzki w tkance podskórnej w różnych częściach ciała, rzadziej w mięśniach.
Podsumowanie
Dirofilarioza to groźna choroba pasożytnicza, która może wpłynąć na zdrowie i dobrostan naszych psich przyjaciół. Wczesne rozpoznanie, skuteczne leczenie i systematyczna profilaktyka są kluczowe dla ochrony przed tą chorobą. Współpraca z lekarzem weterynarii i dbanie o zdrowie swojego psa to najlepszy sposób na ochronę przed dirofilariozą.
