Świerzb u kota – jakie są objawy i jakie podjąć leczenie?

Co to jest świerzbowiec?

Świerzbowiec jest drobnym pajęczakiem, należącym do rzędu roztoczy. Istnieje wiele podgatunków świerzbowca – psi, ludzki, koci, bydlęcy i inne. Powszechnie występuje w środowisku na całym świecie. Bytuje na powierzchni skóry i w głębokich warstwach naskórka żywiciela. Żywi się zniszczoną tkanką naskórka i powstałym wysiękiem. Kopuluje na powierzchni skóry, następnie samice składają jaja w wydrążonych, krętych korytarzach naskórka.

Po kilku dniach z jaj wykluwają się sześcionożne larwy, które po kolejnych 3–4 dniach zrzucają linkę i przekształcają się w ośmionożne nimfy. Kolejne linienie powoduje przekształcenie się nimf w samce i samice.

Samice zdolne są do rozmnożenia dopiero po jeszcze jednej lince. Cały cykl rozwojowy trwa około 2–3 tygodnie, a długość życia świerzbowca wynosi około 3–4 tygodnie. Pasożyt jest zdolny do przetrwania poza ciałem żywiciela od 3 do 14 dni, w zależności od warunków środowiska. 

W jakich postaciach występuje świerzb u kotów?

Koty domowe atakowane są przez dwie choroby pasożytnicze wywołane przez świerzbowce: świerzb drążący kotów oraz świerzb uszny.

Świerzb drążący kotów (łac. Notoedres cati, notoedroza) wywołuje świerzbowiec liczący nie więcej niż 0,23 mm długości. Ma tendencję do gromadzenia się w niewielkie grupy, tworzące małe gniazda. Ten pasożyt atakuje tylko i wyłącznie koty. Inwazja rozpoczyna się od uszu i przenosi się na ciało zwierzęcia. Świerzbowiec uszny natomiast wywołuje świerzb uszny (łac. Otodectes cynotis, otodektoza). Pasożytuje na kotach, psach i lisach, zdarzają się przypadki zarażenia królików.

Rozwija się na skórze w zewnętrznych przewodach słuchowych. Zarażenie następuje przez bezpośredni kontakt zwierząt zarażonych ze zdrowymi. Pasożyt może być widoczny na uszach jako malutkie, ruchome białe kropeczki, dostrzegalne „gołym okiem”. Występuje częściej niż świerzb drążący kotów.

W przypadku otodektozy, pasożyty mogą przenosić się z lisów na psy i koty, i odwrotnie, a także ze środowiska zewnętrznego. Rzadziej zarażenie dokonuje się poprzez legowiska, miski, kuwety czy akcesoria do pielęgnacji, które wcześniej należały do zakażonego zwierzęcia. Szczególnie narażone są zwierzęta z osłabioną odpornością, chore oraz kocięta. Ryzyko zarażenia znacząco zwiększa się, jeśli zwierzęta przebywają w dużych skupiskach, takich jak hodowle, schroniska, domy tymczasowe, hotele dla zwierząt, koty wolnożyjące w grupach oraz koty domowe wychodzące, które mają kontakt z innymi kotami.

Jakie są objawy świerzbu u kota?

Głównym, charakterystycznym objawem świerzbu jest silny świąd. Kot potrząsa głową, może wystąpić ponadto utrata apetytu oraz spadek masy ciała. W wyniku drapania pojawiają się wyłysienia i zaczerwienienia uszu oraz ich okolic, a także pyszczka.

Uszy mogą być bolesne, kot kładzie je po sobie, a dotyk w tym miejscu będzie sprawiać mu ból i z tego powodu może pojawić się agresja. Zauważalne mogą być w końcu także szarożółte strupy, łuszczenie, a czasami zgrubienia i marszczenie się skóry. Dodatkowo w miejscach rozdrapanych łatwo przenosić się będą bakterie i grzyby, które będą powodować wtórne infekcje.

Świerzb drążący (inaczej świerzb koci) gromadzi się u podstawy uszu. Z czasem może rozprzestrzenić się na całym ciele, gdzie pojawiać się będą łysienia i grube strupy. Oprócz pyszczka i uszu, zmiany skórne zauważalne będą na kończynach (szczególnie stawach łokciowym i skokowym), podbrzuszu, mostku, czasami na grzbiecie. W przypadku świerzbu usznego, w uszach pojawi się woskowa, brunatno-brązowa wydzielina o nieprzyjemnym zapachu. U kotów nieleczonych dochodzi do zapalenia uszu, a w skrajnych przypadkach nawet do utraty słuchu.

Czy koci świerzb jest zaraźliwy dla człowieka?

Niestety tak. Jeśli opiekun zarażonego kota nie zachowuje odpowiedniej higieny, ostrożności, może zarazić się świerzbowcem. Są to jednak rzadkie przypadki, gdyż człowiek nie jest żywicielem dla dorosłych form pasożyta. Nie należy jednak bagatelizować sprawy – zawsze potrzebna jest wizyta u lekarza weterynarii i wdrożenie leczenia u chorego kota najszybciej jak to możliwe, zaś opiekunowie powinni dbać o higienę i wspieranie własnej odporności.

Objawami zarażenia u ludzi jest miejscowy świąd i zaczerwienienie, które ustępują z czasem samoistnie. Ponieważ zawsze istnieje pewne ryzyko przeniesienia pasożytów na dorosłych i dzieci, powinno się dokładnie myć po każdym kontakcie z zarażonym kotem, jego miskami, kuwetą czy legowiskiem.

Jakie leczenie podjąć?

W celu rozpoznania świerzbu u kota lekarz weterynarii może pobrać zeskrobinę skórną, wykonać badanie otoskopowe (w przypadku świerzbu usznego) oraz badanie mikroskopowe materiału pobranego z uszu. Nie należy rozpoczynać leczenia na własną rękę domowymi sposobami.

Jeśli mamy do czynienia ze świerzbem usznym, który zdarza się częściej, leczenie należy rozpocząć od dokładnego wyczyszczenia uszu z wszelkich wydzielin, a następnie stosuje się odpowiednią, dobraną przez weterynarza maść lub krople do uszu.

Często podawanie środków roztoczobójczych w postaci maści lub kropli łączy się z preparatami spot-on, aplikowanymi na kark zwierzęcia. Leczenie może trwać od 2 do 6 tygodni, w zależności od nasilenia inwazji pasożyta. Dodatkowo stosuje się leki przeciwświądowe, a jeśli dojdzie do zakażeń bakteryjnych lub zapalenia ucha albo skóry, również leki przeciwzapalne oraz antybiotykoterapię. 

Aby uniknąć zarażenia świerzbem, koci opiekunowie powinni zadbać o to, by ich koty nie miały kontaktu z kotami wolnożyjącymi i wychodzącymi, a w razie zarażenia jednego z naszych kotów, należy go odizolować od pozostałych zwierząt w domu.

Powinno się także dokładnie wyczyścić miski, kuwety, legowiska i przedmioty stosowane do pielęgnacji oraz wszelkie inne akcesoria kocie, na których mógł pozostać świerzb. Pamiętajmy o tym, że pasożyt może przetrwać od kilku do kilkunastu dni poza organizmem żywiciela i wówczas przenieść się na inne zwierzęta!