Najwłaściwszym wiekiem do adopcji jest w przypadku kociaka 12 tygodni. Życie pisze jednak różne scenariusze – być może znajdziesz na swej drodze młodsze kocię, któremu trzeba będzie zapewnić opiekę?
A może marzy Ci się hodowla kotów rasowych lub po prostu chcesz wiedzieć, jak maleńkie, ślepe stworzonko staje się w ciągu niecałego roku dojrzałym kotem? Poznaj etapy rozwoju kota w pierwszym roku jego życia.
Kocięta zaraz po urodzeniu
Ciąża u kotki domowej trwa średnio 63 dni. Poród jest dość długi – trwa 10-12 godzin. Narodziny kociąt odbywają się w bezpiecznym, zacisznym miejscu wybranym przez kotkę jeszcze przed porodem.
W miocie przychodzi na świat od 1 do 8 kociąt, najczęściej od 2 do 5. Kotka przegryza pępowinę każdego noworodka, oswabadza kocięta z błony owodniowej i intensywnie wylizuje, co pobudza oddychanie. Małe kotki po urodzeniu powinny ważyć średnio 100-110 g (nie mniej niż 70 g).
Koty należą do zwierząt zwanych gniazdownikami – oznacza to, że nowo narodzone kocięta w pierwszym okresie rozwoju nie opuszczają swego gniazda i są całkowicie zależne od matki.
Kocięta po urodzeniu są ślepe, głuche, niezdolne do sprawnego poruszania się, termoregulacji oraz samodzielnego wypróżniania się. Ich futerko jest bardzo cienkie i nie chroni przed zimnem. Mały kotek nie potrafi również chować pazurków. Kocia mama nie tylko karmi kocięta, ale również ogrzewa je oraz wylizuje. Nie tylko czyści wówczas sierść młodych, ale umożliwia im wypróżnienie się po posiłku, wylizując brzuszek i okolice odbytu każdego kociaka.
Małe kotki po urodzeniu mają wykształcony już zmysł dotyku oraz do pewnego stopnia zmysł węchu. Młode reagują na ciepło i dotyk, potrafią czołgać się w kierunku matki oraz rozpoznać zapachy kotki oraz swojego rodzeństwa.
Koci noworodek instynktownie wie, że powinien podczołgać się w kierunku sutków matki i ssać. Zwykle każdy kociak z miotu ma „swój” sutek, który rozpoznaje właśnie po zapachu. Najsilniejsze kocię wybiera najbardziej mleczny sutek.
Pierwsze mleko kotki – siara – jest bogate w białka i przeciwciała, konieczne do ukształtowania prawidłowo działającego systemu immunologicznego młodych. Zapewnia ono kociętom odporność na maksymalnie 12 tygodni.
Jak wygląda rozwój małego kotka?
Pierwszy tydzień życia kota
W czasie pierwszego tygodnia życia rozwój kociąt następuje bardzo szybko. Potrafią w tym czasie podwoić swoją wagę urodzeniową. Bardzo szybko zaczynają mruczeć w trakcie ssania. Po kilku dniach od narodzin zaczyna rozwijać się zmysł słuchu.
W tym okresie nie należy niepokoić kotki i jej młodych – zbyt częste zaglądanie do gniazda może doprowadzić do sytuacji, w której matka zdecyduje się przenieść potomstwo w inne miejsce.
Drugi tydzień
Kocię zaczyna poznawać powoli świat poprzez słyszane dźwięki od ok. 10. dnia życia. W drugim tygodniu potrafi już odpowiadać na dźwięki wydawane przez matkę oraz przekazuje dźwiękowo swoje emocje. Mały kotek w tym czasie coraz sprawniej porusza się już po gnieździe i podejmuje pierwsze próby wylizywania siebie oraz swojego rodzeństwa, dzięki czemu kocięta zacieśniają łączące je więzi emocjonalne.
Jako ostatni ze wszystkich zmysłów uaktywnia się wzrok. Kotek może zacząć otwierać oczy między 2. a 16. dniem życia, jednak najczęściej następuje to między 7. a 10. dniem. Oczy nie otwierają się równocześnie. Rozwój małego kota, zwłaszcza mentalny, przyspiesza, gdy tylko zwierzątko zaczyna widzieć na oboje oczu.
Trzeci, czwarty i piąty tydzień życia kocięcia
Między 15. a 25. dniem życia rozwija się u maluchów orientacja wzrokowa. Trzytygodniowe kocię umie podążać za matką, opierając się na informacjach wzrokowych. Uwarunkowane wzrokowo stawianie kroków czy omijanie przeszkód rozwijają się do 25-35. dnia życia.
W trzecim tygodniu kociak jest już znacznie silniejszy i zaczyna badać nie tylko gniazdo, ale także przestrzeń wokół niego. Wyrzynają się zęby mleczne i jest to początek powolnego odstawiania kociąt od piersi przez kotkę. Podstawą diety młodych wciąż jest mleko matki, lecz kotka przynosi im coraz częściej pokarm stały. Analogicznie, opiekun kociej rodziny może zacząć podawać kociętom pierwsze posiłki stałe.
W tym okresie młode przebywające w domu zaczynają także naukę korzystania z kuwety. Miesięczne kocięta coraz lepiej koordynują już swoje ruchy i chętnie bawią się ze sobą. Wtedy też polująca kotka pierwszy raz przynosi do gniazda żywą zdobycz, rozpoczynając naukę sztuki łowieckiej.
Pięciotygodniowe kocięta zaczynają już biegać. Zabawy maluchów są coraz bardziej złożone. Kocięta w tym okresie bardzo intensywnie eksplorują otoczenie, chłoną liczne wrażenia zmysłowe. Bawią się z rodzeństwem, umacniając więzi, pojawiają się też zabawy łowieckie.
Od dziewiątego do dwunastego tygodnia życia więzi między kociętami ulegają dalszemu zacieśnianiu. Jest to okres zabaw aktywnych oraz pilnej nauki poprzez naśladowanie czynności wykonywanych przez matkę. To bardzo ważny okres, przygotowujący kocięta do samodzielnego życia.
Zabranie kociąt od matki przed upływem 12. tygodnia życia sprawia, że ów proces pozostaje niedokończony. To z kolei skutkować może problemami behawioralnymi w przyszłości, takimi jak nadaktywność, agresja, choroba sieroca czy nadmierne przywiązanie do opiekuna i lęk separacyjny.
Socjalizacja pierwotna – kluczowy okres rozwoju kociaka. Jak wówczas zadbać o kocięta?
Socjalizacja pierwotna jest niezwykle ważnym okresem w rozwoju kota. Jest on dość krótki – trwa od drugiego do siódmego-ósmego tygodnia życia (u niektórych kotów, np. ras orientalnych, ten okres trwać może nawet do dziewiątego czy dziesiątego tygodnia). W tym czasie najważniejszy wpływ na kocię mają matka i rodzeństwo, ale jednocześnie wówczas zwierzę powinno poznać człowieka.
Wszystkie bodźce, wydarzenia, emocje, których doświadczył mały kotek w okresie socjalizacji pierwotnej, pozostają w pamięci zwierzęcia i mają ogromny wpływ na jego zachowanie w przyszłości.
Bardzo ważne jest poczucie bezpieczeństwa w rodzinnym gnieździe, dzięki któremu kocię nabiera odwagi do poznawania otaczającego je świata. W tym krótkim okresie kilku tygodni kształtuje się przyszły charakter młodego kota. Zwierzę uczy się samokontroli, komunikacji oraz właściwych relacji z innymi kotami oraz przedstawicielami innych gatunków, w tym z człowiekiem.
Jeśli kocię ma być zwierzęciem domowym, które będzie nastawione przyjacielsko do człowieka, właśnie wtedy powinno być zaznajamiane z ludźmi (nie tylko z opiekunem i jego rodziną, ale także odwiedzającymi dom gośćmi).
Powinno być brane na ręce, podnoszone w okolice twarzy człowieka, głaskane, przytulane. Jednocześnie jednak nie wolno w tym okresie zabierać kociaka od matki. Jak piszą autorzy „Medycyny behawioralnej psów i kotów”, koty, które izolowano we wrażliwym okresie socjalizacji, są częściej nadmiernie aktywne i antyspołeczne. Reagują lękiem na ludzi i inne koty
[…] Istnieją dowody, choć niepoparte badaniami, na to, że osierocone przez matkę kocięta mają w dorosłym życiu problem z kontrolą siły gryzienia i chowaniem pazurów w zabawie […]. We wrażliwym okresie socjalizacji kocięta powinny być często dotykane, trzymane i wystawiane na wiele nowych bodźców, ale należy to robić w łagodny dla nich sposób (D.F. Horwitz, D.S. Mills, „Medycyna behawioralna psów i kotów”, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2016, s. 80).
Koty, które w pierwszych siedmiu tygodniach życia miały częsty i pozytywny kontakt z człowiekiem, który nie zakłócał jednocześnie naturalnego rozwoju zwierzęcia i kontaktu z matką, mają zwykle większy mózg, łatwiej się uczą, są bardziej ciekawe świata i chętne do zabawy. Kocięta powinny być noszone na rękach i trzymane na kolanach przez 15–40 minut dziennie.
Prawidłowa socjalizacja jest koniecznym warunkiem, aby kot miał w przyszłości przyjacielski i otwarty charakter, jednak i tak 15% kociąt nawet w najlepszych warunkach może nie wykazywać chęci pełnego uspołecznienia się (pewną rolę odgrywają tu czynniki genetyczne).
W przypadku hodowli można częściowo temu zaradzić, podchodząc do każdego kociaka w miocie indywidualnie. Kocięta nieśmiałe czy mniej atrakcyjnie ubarwione, czyli przyciągające mniej uwagi, powinny być otoczone szczególną opieką ze strony człowieka.
