Zakażenie wirusem opryszczki kotów, czyli FHV-1 (Feline herpesvirus 1), to jedna z najczęstszych przyczyn rozwoju choroby górnych dróg oddechowych u kotów.
Na herpeswirozę chorują głównie małe kocięta oraz koty o osłabionym systemie immunologicznym i przebywające w dużych skupiskach, takich jak schronisko dla zwierząt. Wirus opryszczki kotów nie przenosi się na inne zwierzęta ani na człowieka.
Opryszczka u kota – czym charakteryzuje się FHV-1?
Herpeswirus FHV-1 jest wirusem często występującym u kotów. Drobnoustrój ten zasiedla przede wszystkim:
- górne drogi oddechowe,
- spojówki,
- może też bytować w drogach rodnych u kotek.
Jeśli dostanie się do organizmu przez śluzówkę nosa, jamy ustnej bądź spojówki, namnaża się tam, po czym wędruje dalej przez drogi oddechowe, aż do oskrzeli.
Jak dochodzi do zakażenia herpeswirozą kotów?
Kot może się zarazić herpeswirozą poprzez kontakt z chorym zwierzęciem, a konkretnie z jego wydzielinami – z nosa, jamy ustnej, oczu – wraz z którymi wirus wydalany jest z organizmu. Kocięta zakażają się zwykle od swoich matek w trakcie zabiegów pielęgnacyjnych, choć mogą się zarazić nawet w czasie porodu lub podczas ssania.
Zarażać mogą zarówno koty z objawami klinicznymi choroby, jak i zwierzęta świeżo wyleczone – choć generalnie siewstwo trwa ok. 3 tygodni, w drogach oddechowych herpeswirus może przetrwać nawet 50 dni. Niepotwierdzone, ale prawdopodobne jest również przenoszenie wirusa w fazie uśpienia.
Które koty są najbardziej narażone na herpeswirozę?
Siedliskiem kociego herpeswirusa są najczęściej duże skupiska kotów.
- Wirus ten występuje więc wśród kotów wolno żyjących, przede wszystkim w ich koloniach;
- w schroniskach;
- do grup ryzyka należą też kocie hotele, hodowle, wystawy kotów i domy z dużą liczbą kocich domowników.
Dlatego w takich miejscach niezwykle ważna jest profilaktyka tej choroby.
Okres inkubacji wirusa po przedostaniu się do zakażonego organizmu trwa od 2 do 5 dni. Choroba w fazie ostrej trwa średnio od 10 do 14 dni (jeśli nie wdadzą się powikłania, np. bakteryjne), ale jej następstwa kot odczuwać może całe życie – chodzi tu zarówno o nosicielstwo wirusa, jak i zmiany w górnych drogach oddechowych i oczach.
Herpeswiroza jest szczególnie niebezpieczna dla kociąt – maluchy w wieku od 3 do 8 tygodni są szczególnie podatne na zakażenie – oraz dla kotek ciężarnych, u których dochodzi do osłabienia funkcji łożyska. W rezultacie kotka może poronić lub, co gorsza, nosić w macicy obumierające zarodki. Jeśli kocięta urodzą się żywe, są często bardzo słabe, maleńkie, podatne na infekcje.
W niektórych przypadkach po wspomnianych 10–14 dniach od zakażenia dochodzi do samoograniczenia się choroby. Objawy kliniczne ustępują, ale wirus w organizmie pozostaje i wchodzi w fazę uśpioną (latentną). Taki kot jest od tej pory nosicielem wirusa, który „czeka” na osłabienie organizmu – podobnie jak u człowieka opryszczka, u kota objawy kataru kociego mogą ponownie wystąpić, choć raczej w łagodnej postaci.
Herpeswirus jest dość odporny na warunki środowiskowe. Szczególnie dobrze czuje się w niskich temperaturach i zacienionych miejscach, gdzie może przeżyć i zachować zdolność do zakażania nawet przez kilka miesięcy. W temperaturze powyżej 17°C ginie natomiast w ciągu kilku minut.
Opryszczka u kota: objawy
Trudno określić jeden charakterystyczny zespół objawów herpeswirozy. Choroba ta może mieć różny obraz u poszczególnych kocich pacjentów. W postaci klasycznej jednak pierwsze objawy obejmują górne drogi oddechowe, a następnie oczy. Do tych objawów należą:
- kichanie, a następnie nieżyt nosa z przezroczystą wydzieliną,
- gorączka,
- brak apetytu, apatia,
- przekrwienie spojówek, opuchlizna powiek, możliwy światłowstręt.
Niestety herpeswirus koci rzadko atakuje w pojedynkę. Zwykle wchodzi w skład zespołu chorób górnych dróg oddechowych i spojówek – i ten zespół nazywamy właśnie kocim katarem.
Towarzyszą mu głównie kaliciwirus oraz bakterie – np. Chlamydophila felis wywołująca chlamydiozę, Bordetella bronchiseptica, Mycoplasma spp. Przy nadkażeniu bakteryjnym pojawia się ropny wyciek sklejający powieki. Jeśli herpeswirus zaatakuje rogówkę, może dojść do jej owrzodzenia, a następnie uszkodzenia oczu i nawet utraty wzroku.
Z czasem wydzielina z nosa przybiera kolor zielonkawy i gęstnieje. Kot może kasłać, pojawia się także ślinotok.
Opryszczka u kota - możliwe powikłania
W dalszym przebiegu choroby owrzodzenie może objąć nie tylko rogówkę, ale także śluzówkę nosa i jamy ustnej. Jama ustna i gardło są podrażnione. Obrzęk obejmuje także dziąsła, które stają się bolesne. Ból jamy ustnej i upośledzenie powonienia sprawiają, że jedzenie sprawia zwierzęciu ogromną trudność.
Powikłana postać herpeswirozy może rzutować na system odpornościowy kota. Zwierzę cierpi wówczas równolegle na choroby o podłożu immunologicznym, takie jak przewlekłe zapalenie zatok powodujące ciągłe kichanie i zatkanie nosa, a także owrzodzenie śluzówki nosa, a nawet jej zniszczenie.
Do innych powikłań herpeswirozy należą przewlekłe owrzodzenie śluzówki jamy ustnej, eozynofilowe zapalenie rogówki, zaburzenia neurologiczne. U kotów ze słabą odpornością i u małych kociąt może dojść do zapalenia oskrzeli lub zapalenia płuc, pojawiającego się w następstwie wiremii.
Faza utajona, czyli zakażenie latentne herpeswirusem
Podobnie jak wirusa opryszczki u ludzi nie da się zwalczyć całkowicie – wirus ten „czeka” w organizmie nosiciela – tak samo i wirusa FHV-1 w większości przypadków nie da się wyeliminować z organizmu kota po wyleczeniu kociego kataru. Kiedy objawy choroby ustąpią, wirus „kamufluje się” w zwojach nerwu trójdzielnego i tam jest obecny do końca życia kota. Potwierdzono tę prawidłowość u 97% przebadanych kotów.
W wielu przypadkach herpeswiroza przechodzi wówczas w fazę latentną, czyli utajoną. Tu znów analogia do opryszczki jest idealna, bowiem w momencie obniżenia odporności, np. przy innej chorobie czy na skutek stresu wirus może dać ponownie o sobie znać. Objawy choroby są raczej łagodne i zwykle obejmujące tę część organizmu, która ucierpiała najbardziej podczas zakażenia pierwotnego.
Inną typową cechą zakażenia latentnego jest nawracające, łagodne zapalenie dziąseł pojawiające się bez wyraźnej przyczyny stomatologicznej.
Jeśli zauważysz u kota:
- spadek apetytu i, co za tym idzie, masy ciała,
- nieświeży oddech,
- mniejsze zainteresowanie pielęgnacją futra,
- a nawet niechęć do picia wody -
koniecznie udaj się z nim do lekarza.
Pupil wymaga interwencji stomatologicznej – w przeciwnym razie stan zapalny zacznie siać spustoszenie w jamie ustnej (odkładanie się kamienia, nadżerki, choroby przyzębia).
Kolejnym powszechnym objawem zakażenia latentnego jest częsty wypływ surowiczy z worka spojówkowego – dzieje się tak dlatego, że po przebytej herpeswirozie tworzą się u wielu kotów zrosty spojówkowe oraz przewężenia kanalików łzowych.
Leczenie herpeswirozy u kotów
Nie istnieją leki, które mogłyby zwalczyć wirusa opryszczki u kota. Terapia skupia się więc przede wszystkim na leczeniu objawowym oraz na stosowaniu leków, które obniżają aktywność wirusa.
Leczenie objawowe lekarz weterynarii ustala w oparciu o obraz kliniczny choroby u danego pacjenta. Na przykład, jeśli choroba objęła oczy, należy stosować zapisane przez lekarza krople, które ograniczą ryzyko powikłań bakteryjnych. Konieczne jest też zadbanie o nawilżenie oczu, np. kroplami z kwasem hialuronowym, oraz o higienę wokół oczu (usuwanie wypływającej wydzieliny, przemywanie okolic oczu).
Objawy ze strony układu oddechowego wymagają z kolei antybiotykoterapii – aby ograniczyć ryzyko wtórnej infekcji bakteryjnej. Konieczne jest ponadto stosowanie środków rozrzedzających wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych i ułatwiających odkrztuszanie oraz leków przeciwgorączkowych. Dobór leków należy do lekarza weterynarii!
Dodatkowo warto spróbować zrobić kotu inhalacje z soli fizjologicznej – pomogą w pozbyciu się wydzieliny gromadzącej się w jamie nosowej oraz zatokach.
Podnoszenie odporności u kota
Do pozostałych leków stosowanych w czasie herpeswirozy należą preparaty obniżające aktywność wirusa w tkankach czy leki podnoszące odporność i dające organizmowi siłę do walki z infekcją – w przypadku wirusowego kataru kociego są to preparaty z L-lizyną. W odpowiednio wysokim stężeniu L-lizyna zaburza proces replikacji herpeswirusa.
Uwaga – preparat z L-lizyną warto podawać kotom będącym nosicielami wirusa także profilaktycznie, gdy spodziewamy się, że jakiś czynnik może „obudzić” wirusa z uśpienia i reaktywować chorobę. Przykładem może być przeprowadzka, remont czy inne sytuacje stresujące dla zwierzęcia. Warto zadbać także o podawanie preparatów wzmacniających odporność (np. z betaglukanem).
Szczególnie ważne w okresie walki z chorobą jest żywienie chorego zwierzęcia. Koty chorujące na herpeswirozę mogą mieć słaby apetyt z uwagi na zablokowany nos i stępiony przez to węch oraz stan zapalny jamy ustnej (zapalenie dziąseł, nadżerki). Karma powinna być aromatyczna, zachęcająca do jedzenia, najlepiej lekko podgrzana oraz rozdrobniona. W przypadku, gdy żadne zabiegi zachęcające nie skutkują, trzeba zdecydować się na przymusowe karmienie, a w razie potrzeby – również na płynoterapię.
Profilaktyka herpeswirozy polega przede wszystkim na szczepieniach ochronnych. Kotki hodowlane powinny rodzić i odchowywać małe, niezaszczepione jeszcze kocięta w osobnym pomieszczeniu, do którego nie wejdą inne koty. Koty osłabione, starsze, o obniżonej odporności warto wzmacniać, podając im wspomniane preparaty z L-lizyną i betaglukanem.
Choroby kotów
