Większość chorób, na które mogą zapadać koty domowe, nie jest groźna dla człowieka.
Są wśród nich jednak również tzw. zoonozy, czyli pewne choroby, którymi można się zarazić od zwierząt – w tym wypadku człowiek może zarazić się poprzez kontakt z kotem chorym bądź kotem-nosicielem.
Choroby przenoszone przez koty
Choroby odzwierzęce, czyli zoonozy, to zakaźne lub pasożytnicze choroby zwierząt, wywoływane przez wirusy, bakterie, grzyby czy pasożyty, którymi człowiek może zarazić się od swojego pupila.
Do przeniesienia choroby dochodzi najczęściej poprzez bezpośredni kontakt z kotem chorym lub nosicielem, czy też kontakt z jego wydzielinami i wydalinami, bardzo rzadko natomiast drogą powietrzną.
Na szczęście większość zoonoz, którymi można zarazić się od kota, występuje sporadycznie, natomiast aby zapobiec innym, należy przestrzegać zasad higieny (są to tzw. choroby brudnych rąk) oraz dbać o zdrowie kota. Warto przy okazji uświadomić sobie fakt, że niektóre choroby, na które zapadamy my, mogą przenosić się na koty.
Wścieklizna - śmiertelna choroba odzwierzęca
Bardzo groźna, śmiertelna choroba, którą możemy się zarazić od kota. Wywołuje ją wirus z rodzaju Lyssavirus.
Kot nie jest co prawda rezerwuarem tego wirusa (są nim niektóre dzikie zwierzęta), natomiast może przenieść go na człowieka, jeśli sam zostanie pogryziony przez dzikie zwierzę, np. lisa czy kunę. Potencjalnie zagrożone są więc koty wychodzące i wolno żyjące.
Wirus wścieklizny wydalany jest wraz ze śliną, najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez pogryzienie.
Należy to zrobić zanim wirus dotrze do układu nerwowego. Bezpośrednią przyczyną śmierci jest bowiem wywołane przezeń ostre zapalenie mózgu.
W Polsce jedynie psy objęte są ustawowym obowiązkiem szczepienia przeciw wściekliźnie. O szczepieniu kota w większości przypadków decyduje opiekun, jednak zalecane jest szczepienie wszystkich kotów wychodzących, nawet sporadycznie.
W niektórych częściach Polski, np. w województwie mazowieckim, na mocy decyzji wojewody opiekunów kotów domowych również obejmuje obowiązek szczepień – ze względu na stwierdzone u dzikich zwierząt z lasów na terenie województwa przypadki wścieklizny.
Dostępne są już szczepionki przeciw wściekliźnie niezawierające adiuwantu – są nieco droższe niż te standardowe, ale w ich przypadku ryzyko wystąpienia mięsaka poszczepiennego w miejscu iniekcji jest znacznie niższe.
Toksoplazmoza
Kolejna choroba przenoszona przez koty to toksoplazmoza. Wywołuje ją pierwotniak Toxoplasma gondii.
Koty zazwyczaj nie wykazują objawów klinicznych toksoplazmozy bądź reagują na zakażenie gorączką i biegunką, dlatego trudno ją rozpoznać. Poważną formę choroba może przybrać w przypadku zarażenia się kota o obniżonej odporności, przy zaatakowaniu przez pasożyta narządów takich jak gałka oczna, wątroba, trzustka, płuca, bądź też układu nerwowego.
Koty mogą być krótko nosicielami pierwotniaków.
Także u ludzi w większości przypadków ta kocia choroba u ludzi przebiega bezobjawowo.
Czasem przybiera postać grypopodobną. Toksoplazmoza wzbudza jednak szczególne obawy wśród kobiet w ciąży, jako że może doprowadzić do uszkodzenia płodu lub rozwinięcia się u niego wad wrodzonych, a nawet do poronienia.
Dzieje się tak tylko w przypadku kobiet, które nie miały wcześniej kontaktu z pierwotniakiem i nie wykształciły w ten sposób odporności (badania w kierunku obecności przeciwciał na toksoplazmozę zalecane są wszystkim kobietom w ciąży).
Jak uchronić się przed zakażeniem toksoplazmozą? Profilaktyka
Należy przy tym pamiętać, że ciężarna kobieta nie powinna pozbywać się z domu kota, co wciąż zalecają niektórzy lekarze, wykazując ignorancję wobec dróg zarażenia się chorobą, a także metod profilaktyki. Aby uniknąć zarażenia tą chorobą od kota, wystarczy przestrzegać podstawowych zasad higieny.
Po pierwsze, organizmy wywołujące chorobę obecne są w kocim kale. Wraz z nim koty sieją oocysty, czyli formy przetrwalnikowe pierwotniaków. Te z kolei dostają się do organizmu kota w przypadku połknięcia wraz z zarażonym mięsem bądź wodą.
Oocysty stwierdzono w kale zaledwie 0,8-1% populacji kotów, a co więcej – te świeżo wydalone nie są niebezpieczne dla człowieka. Kot wydala oocysty maksymalnie do 20 dni od zarażenia i tylko raz w życiu.
Częsta zmiana żwirku i dezynfekcja kuwety skutecznie chroni przez zarażeniem, a dla zwiększenia bezpieczeństwa można powierzyć obowiązek sprzątania kociej toalety innemu domownikowi.
Znacznie częstszymi przyczynami zachorowania na toksoplazmozę wśród ludzi są:
- zjedzenie nieumytych, surowych warzyw i owoców,
- surowego bądź niedogotowanego mięsa,
- wypicie wody zawierającej oocysty
- czy nieumycie rąk po kontakcie z surowym mięsem.
Natomiast niepodawanie kotu surowego mięsa i uniemożliwienie mu polowania oraz picia wody z niepewnego źródła to metody zapobiegające skonsumowaniu przez zwierzę oocyst pierwotniaka.
Choroba kociego pazura
Choroba kociego pazura, czyli bartonelloza, wywoływana jest przez bakterię Bartonella henselae, która roznoszona jest głównie przez pchły. Pasożyty są przyczyną zarażania się bakterią przez koty. Nasi pupile są jednak tylko bezobjawowymi nosicielami.
Do zarażenia się przez człowieka tą chorobą od kota dochodzi najczęściej w wyniku zadrapania, rzadziej – ugryzienia przez kota będącego nosicielem. U ludzi choroba w większości przypadków przebiega bezobjawowo lub z objawami grypopodobnymi.
Objawy kliniczne mogą jednak wystąpić u dzieci i młodzieży oraz osób z obniżoną odpornością. Obejmują one:
- zmiany skórne w obrębie rany po zadrapaniu/ugryzieniu (pojawia się zaczerwienienie w chorym miejscu oraz grudka bądź pęcherzyk, które następnie pokrywają się strupem), powiększone węzły chłonne, które stają się twarde i bolesne,
- w przypadku zropienia węzłów chłonnych możliwe jest wydostanie się ropy na zewnątrz i wytworzenie się przetoki,
- zapalenie spojówek u ok. 10% osób zarażonych.
W przypadku cięższego przebiegu choroby bądź obniżonej odporności chorego konieczna jest antybiotykoterapia.
Profilaktyka choroby kociego pazura polega głównie na walce z pasożytami zewnętrznymi (pchłami) u kota. W przypadku podrapania lub pogryzienia przez kota ranę należy zdezynfekować.
Jakie jeszcze choroby przenoszą koty?
Chlamydioza - choroba oka przenoszona przez koty
Chlamydioza wywoływana jest przez bakterię Chlamydophila felis. U kotów bakteria ta wywołuje przewlekłe zapalenie spojówek. Objawia się obfitym, surowiczym wysiękiem z worka spojówkowego, obrzękiem spojówek i mrużeniem oczu.
Objawy ze strony układu oddechowego towarzyszą zakażeniu rzadko. Chorobę leczy się poprzez zastosowanie kropli do oczu z antybiotykiem, antybiotykoterapii ogólnej oraz wspomagająco preparatów podnoszących odporność.
Bakteria wywołująca chlamydiozę u kotów rzadko przenosi się na ludzi. Na wszelki wypadek wystarczy zachować higienę przy kontakcie z chorym kotem (mycie rąk). Dostępne są szczepionki dla kotów przeciwko chlamydiozie, podawane zwykle razem ze szczepionkami przeciw panleukopenii oraz wirusom kataru kociego.
Grzybice skórne, którymi można zarazić się od kota
Choroby skórne wywoływane przez grzyby przenoszą się dość łatwo pomiędzy zwierzętami czy zwierzętami i człowiekiem. Do chorób grzybiczych dotykających koty, którymi może zarazić się człowiek, należą:
Dermatofitozy
Dermatofitozy wywoływane są najczęściej przez grzyba Microsporum canis, występującego też wśród innych zwierząt oraz wśród ludzi. Objawy choroby u kota obejmują przerzedzenie sierści i miejscowe wyłysienia oraz lekki łupież.
W leczeniu zastosowanie znajdują szczepionka przeciwgrzybicza oraz środki przeciwgrzybicze miejscowe i doustne. Dermatofitoza przenosi się szczególnie łatwo na dzieci, osoby starsze i osoby z osłabioną odpornością – na czas leczenia kota powinny one ograniczyć kontakt ze zwierzęciem.
Zalecane jest stosowanie rękawiczek ochronnych przy kontakcie z kotem, częste mycie rąk oraz odkażanie miejsc, w których kot przebywał (w tym pranie kocyków w wysokiej temperaturze), gdyż mogą znajdować się tam zarodniki grzybów.
Sporotrichoza
Jest wywoływana przez grzyba Sporotix schenckii, występującego w drewnie, glebie i na roślinach. W przeciwieństwie do dermatofitozy, ta choroba występuje u kotów rzadko. Do zakażenia dochodzi w przypadku kontaktu uszkodzonej skóry z miejscem występowania grzyba – np. skórą chorego zwierzęcia, przy ukłuciu kolcem róży itd.
Grzyb wywołuje ropne zapalenie skóry, objawiające się występowaniem grudek lub guzków na skórze, które następnie przekształcają się w ropiejące owrzodzenia. Postępowanie w przypadku zarażenia się zwierzęcia jest analogiczne do postępowania przy innych grzybicach.
Grzybica strzygąca
Objawia się występowaniem owalnych zmian na skórze owłosionej (zniszczone, przerzedzone włosy, zmiany są wyraźnie odgraniczone), rzadziej występowaniem ropnych guzków. Leczenie choroby jest długotrwałe, postępowanie – podobne jak przy innych grzybicach.
Robaczyce przenoszone przez koty
Do zarażenia się pasożytami wewnętrznymi dochodzi u ludzi (podobnie jak u kotów) drogą pokarmową. Należy podkreślić, że człowiek rzadko staje się żywicielem tych pasożytów – jest raczej żywicielem przypadkowym, co nie zmienia faktu, że zagrożenie związane z chorobą pasożytniczą istnieje.
Przyczyną zarażenia się pasożytem jest najczęściej nieprzestrzeganie zasad higieny. Do robaczyc, które mogą wystąpić u człowieka, należą:
Glistnica (toksokaroza)
Choroba wywołana przez glistę kocią, którą zarazić się można poprzez spożycie zanieczyszczonej jajami pasożyta żywności bądź wody bądź – w przypadku dzieci – poprzez wkładanie do ust brudnych rąk.
Bardziej prawdopodobne jest zarażenie się dziecka jajami glisty podczas zabawy w piaskownicy czy na trawie niż w bezpośrednim kontakcie z kotem. U człowieka nie dochodzi do rozwoju glisty do jej dorosłej formy, jako że żywicielem ostatecznym jest kot.
Toksokarozę wywołują więc larwy glisty, które u człowieka mogą umiejscowić się w różnych narządach ciała. W zależności od tego, do symptomów należeć mogą ból brzucha, gorączka i osłabienie, kaszel, ból głowy, upośledzenie widzenia, powiększenie wątroby lub śledziony. Profilaktyka toksokarozy polega przede wszystkim na zachowaniu szeroko pojętej higieny, a także na regularnym odrobaczaniu kota.
Tasiemczyca
Choroba wywoływana przez tasiemca psiego, który bytuje niekiedy w jelitach kotów, ale rzadko u człowieka. Tasiemce do organizmu kota trafiają najczęściej przenoszone przez pchły. Kot zaraża się tym pasożytem zazwyczaj poprzez zjedzenie pchły, która jest żywicielem pośrednim tasiemca.
Podobnie zaraża się i człowiek, tak więc przypadki te są sporadyczne; najbardziej narażone są dzieci. Zdarza się, że zakażony kot wydala człony tasiemca wraz z kałem. Sporadycznie wypełnione jajami człony przyczepiają się do futra kota – nie myjąc rąk po dotknięciu jaja tasiemca obecnych na sierści kota dziecko również może się zarazić.
Bąblowica
To choroba wywoływana przez tasiemca bąblowcowego, którego żywicielem najczęściej są lisy, rzadko koty. Jaja bąblowca (obecne w odchodach zarażonych zwierząt) mogą znajdować się na owocach leśnych i grzybach. Człowiek może zarazić się także poprzez brudne ręce.
Choroba jest groźna, jako że dojrzałe larwy przedostają się do różnych narządów wewnętrznych, np. wątroby, a leczenie obejmować może nawet konieczność chirurgicznego usunięcia zajętego przez nie fragmentu. Profilaktyka polega przede wszystkim na dokładnym myciu owoców czy grzybów zebranych w lesie, myciu rąk oraz odrobaczaniu kota.
Giardioza
Choroba wywoływana przez pierwotniaka Giardia lamblia, bytującego w jelicie cienkim. Zakażenie często nie daje objawów, choć może też wywoływać biegunki. Pierwotniak ten występuje bardzo pospolicie zarówno wśród ludzi (zwłaszcza dzieci), jak i zwierząt.
W przypadku wykrycia pasożyta u kota bądź u członka rodziny, należy przebadać na ich obecność wszystkich domowników oraz zwierzęta – nie wiadomo nigdy, kto był pierwotnym źródłem zakażenia, czy człowiek, czy zwierzę.
Inne zoonozy - czym jeszcze człowiek może zarazić kota?
Zazwyczaj skupiamy się na chorobach przenoszonych przez zwierzęta domowe, które mogą rozwinąć się również w organizmie człowieka. Tymczasem trzeba być świadomym, że także my możemy zarazić psy i koty chorobami, które sami przechodzimy. Do chorób występujących u człowieka, którymi mogą się zarazić koty, należą:
- gruźlica – prątkujące osoby zarazić mogą łatwo m.in. swoje koty, co więcej – podczas gdy chorujące na gruźlicę zwierzęta bardzo rzadko zarażają ludzi, odwrotna sytuacja ma miejsce znacznie częściej,
- zakażenie gronkowcem złocistym, wywołujące m.in. ropne zmiany zapalne w obrębie skóry, płuc, mózgu, dróg moczowych; kot może zarazić się poprzez bliski kontakt z chorym człowiekiem,
- zakażenie paciorkowcami (wywołującymi u ludzi zmiany zapalne skóry, anginę, szkarlatynę, zakażenie dolnych dróg oddechowych) – chora osoba powinna ograniczyć kontakt ze zwierzęciem, jako że bakterie przenoszą się na kota dość łatwo przy bliskim kontakcie,
- salmonelloza,
- choroby górnych dróg oddechowych, głównie infekcje wirusowo-bakteryjne, rzadko czysto wirusowe,
- zakażenie rotawirusem, wywołujące silne wymioty i biegunki – może być groźne dla życia zwłaszcza młodych, starych lub osłabionych, chorujących już zwierząt.
Choroby kotów
