Zapalenie gruczołów okołoodbytowych u psa – przyczyny, objawy i leczenie

Szacuje się, że 1 na 10 czworonogów przynajmniej raz w życiu zmagał się z tym zapaleniem. 

Choć schorzenie to często występuje u psów w podeszłym wieku, to niewłaściwa dieta i otyłość mogą przyczynić się do zapalenia. Zapalenie gruczołów okołoodbytowych wykryte we wczesnym stadium rozwoju jest całkowicie wyleczalne. 

Kluczowe jest jednak szybkie rozpoznanie niepokojących objawów u psa i odpowiednio wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia. W przeciwnym razie choroba może nieść za sobą poważne konsekwencje i stanowić dla psa nawet śmiertelne zagrożenie.

Jak powstaje zapalenie gruczołów okołoodbytowych u psa?

Gruczoły okołoodbytowe są parzystym narządem zlokalizowanym po obu stronach odbytu psa. Produkują one intensywnie pachnącą wydzielinę, która gromadzi się w zatokach okołoodbytowych. 

Podczas defekacji, zatoki okołoodbytowe uciskane są od wewnątrz, przez co kał pokrywa się cienką warstwą wydostającej się z zatok wydzieliny. W efekcie tego pies zostawia swoiste zapachowe słupki graniczne, które odgrywają kluczową rolę przy oznaczaniu terytorium.

Niekiedy może dochodzić do zalegania wydzieliny w zatokach, co z kolei prowadzi do rozwoju stanu zapalnego. Postępujący stan zapalny powoduje zwiększenie pracy gruczołów, które produkują zbyt dużą ilość wydzieliny. Im dłużej trwa ten proces, tym więcej wydzieliny gromadzi się w zatokach, prowadząc do ich uszkodzenia i powstania przetoki.

Czasem przyczyną zwiększenia wydzielności gruczołów lub problemów z wypróżnianiem zatok okołoodbytowych są także zakażenia, stany zapalne skóry lub czynniki alergiczne, hormonalne czy mięśniowe.

Jakie są objawy zapalenie gruczołów okołoodbytowych?

W początkowym etapie zapalenia gruczołów okołoodbytowych u psa obserwuje się przede wszystkim:

• podrażnienie odbytu, manifestujące się intensywnym drapaniem, wylizywaniem i wygryzaniem jego okolic i ogona;
•  rozdrażnienie i niepokój;
• nienaturalne i częste „saneczkowanie”;
• nieprzyjemna woń.           

W późniejszym czasie rozwoju choroby i w przypadkach bardziej zaawansowanych lub przewlekłych można zauważyć:

• problemy z oddawaniem kału połączone z napinaniem się i popiskiwaniem zwierzęcia;
• zaparcia spowodowane powstrzymywaniem się zwierzęcia przed defekacją, która kojarzona jest z bólem;
• obecność świeżej krwi w kale (zazwyczaj w postaci pojedynczych kropli i smużek);
• uogólnione zapalenie skóry;
• apatię, brak apetytu.

W sytuacji, gdy wydzielina zatok ulegnie zakażeniu, może dojść nawet do powstania ropnia zatoki, który objawia się:

• brakiem apetytu;
• niechęcią do aktywności;
• dyskomfortem podczas siedzenia, przez co pies wyraźnie unika tej pozycji;
• gorączką;

Nierzadko początkowe objawy zapalenia gruczołów okołoodbytowych u psa mogą nie być łatwe w rozpoznaniu. Dodatkowo są one często mylone z zarobaczeniem psa, które właściciel usiłuje wyleczyć preparatami odrobaczającymi. Takie działanie jednak tylko pogorszy sytuację, ponieważ stan zapalny w gruczołach będzie rozwijał się coraz intensywniej, prowadząc nawet do perforacji i   przerwania ciągłości ściany zatoki. 

To z kolei może stanowić dla psa śmiertelne niebezpieczeństwo, dlatego też ważne jest szybkie podjęcie odpowiedniego leczenia. W przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów, należy udać się do lekarza weterynarii, który postawi właściwą diagnozę i wdroży ukierunkowane leczenie.

Zapalenie gruczołów okołoodbytowych u psa  – jakie leczenie należy podjąć?

Rodzaj leczenia, stosowany w przypadku stwierdzenia zapalenia gruczołów okołoodbytowych u psa, zależy od stopnia zaawansowania choroby i nasilenia stanu zapalnego. Do najczęstszych metod zalecanych przez lekarzy weterynarii zalicza się:

• Ręczne usunięcie wydzieliny – wykonywane w przypadku łagodnego zapalenia zatok okołoodbytowych lub ich zatkania. Usunięcie zalegającej wydzieliny jest podstawowym krokiem na drodze leczenia, które pozwoli zmniejszyć stan zapalny oraz zahamować dalszy rozwój choroby.
• Płukanie zatok – odetkane zatoki przepłukuje się środkami odkażającymi – solą   fizjologiczną, rivanolem lub roztworem betadyny. Niekiedy stosowane są również preparaty   pielęgnacyjne zawierające tris-edta   lub chlorheksydynę oraz roztwory zawierające antybiotyki.
• Podawanie miejscowych antybiotyków – w niektórych przypadkach konieczne jest podawanie leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych. W sytuacji, gdy stan zapalny jest już zaawansowany, należy wykonać badanie bakteriologiczne z antybio  gramem, na podstawie którego dobrany zostanie odpowiedni antybiotyk.
• Zmianę diety – konieczne jest wdrożenie diety zawierającej zwiększoną ilość włókna pokarmowego, która umożliwi zwiększenie objętości mas kałowych i w konsekwencji przyczyni się do rozciągania zwieracza oraz uciskania zatok. Proces ten sprowokuje opróżnianie zatok podczas defekacji.

 W sytuacji, gdy wokół gruczołów okołoodbytowych u psa doszło do wytworzenia ropni, zaleca się ich nacięcie, opróżnienie i wypłukanie. W tej sytuacji konieczne jest zazwyczaj podawanie psu antybiotyków oraz robienie ciepłych okładów. Jeśli jednak doszło do niedrożności przewodu wyprowadzającego lub powstania ropnia niezbędne może okazać się oczyszczanie chirurgiczne.

Zabieg ten odbywa się w znieczuleniu i polega na otworzeniu zatok,  przepłukaniu ich roztworami antyseptycznymi oraz zaaplikowaniu antybiotyku do światła zatoki. Niekiedy istnieje konieczność powtarzania zabiegu aż do całkowitego wygojenia.

Czym może grozić nieleczenie zapalenia gruczołów okołoodbytowych u czworonoga?

Zapalenie gruczołów okołoodbytowych u psa jest schorzeniem, które, w przypadku nieleczenia, może stanowić dla zwierzęcia ogromne zagrożenie. 

Nieleczony stan zapalny może doprowadzić z czasem do rozprzestrzenienia się stanu zapalnego na cały organizm, a także do pęknięcia do jamy brzusznej i zapalenia otrzewnej. Ważne jest wczesne zareagowanie i podjęcie leczenia już w momencie, gdy obserwujemy u psa opuchnięty odbyt, świadczący o postępującym stanie zapalnym. 

W przypadku niezauważenia pierwszych objawów najpewniej dojdzie do wytworzenia się stanu zapalnego wokół odbytu, który  – w miarę rozwoju choroby – może prowadzić do powstania ropni i przetoki.

Schorzenia tego w żadnym razie nie należy lekceważyć – nie zapominajmy, że zaawansowane stany zapalne gruczołów okołoodbytowych mogą prowadzić do rozwoju zmian nowotworowych.  Kluczowe jest leczenie farmakologiczne, a niekiedy nawet zabieg chirurgiczny. Im szybciej wdrożymy odpowiednie leczenie, tym większa szansa na powstrzymanie rozwoju dalszej choroby.
 

Konsultacja: lekarz weterynarii Franek Paśko