Łupież u kota: jakie są przyczyny i jakie leczenie należy podjąć?

Koci łupież, czyli łojotok suchy, to nic innego jak nadmiernie łuszczące się komórki naskórka, widoczne na skórze i sierści w postaci drobnych, białych lub beżowych łusek różnej wielkości (od drobnego białego „piasku” po płatki zrogowaciałego naskórka).

Zwykle towarzyszy mu też zmatowienie sierści. Najczęściej pojawia się w okolicach nasady ogona i na linii kręgosłupa, ale może objąć także inne partie skóry.

Jakie są przyczyny łupieżu u kota? 

Przyczyna bezpośrednia to zaburzenie procesu rogowacenia naskórka. Prawidłowo przebiegające łuszczenie naskórka – czyli proces całkowicie naturalny i niezbędny dla zdrowia skóry – jest praktycznie niezauważalne.

Pojawienie się widocznych oznak rogowacenia – czyli właśnie łupieżu – oznacza, że proces został zaburzony. Co może być przyczyną tych zaburzeń? Na szczęście nie zawsze jest to objaw choroby.

• Niska wilgotność powietrza – łupież suchy może pojawić się u kota zwłaszcza zimą, w sezonie grzewczym, kiedy powietrze jest suche. Dodajmy do tego, że niejeden kot z lubością wygrzewa się pod kaloryferem, co potęguje jeszcze efekt przesuszenia skóry. Rozwiązaniem problemu może być zainstalowanie nawilżacza powietrza czy zastosowanie innej metody zwiększenia wilgotności – dla kociego i własnego zdrowia oraz dobrego samopoczucia.
• Źle dobrane kosmetyki – niewłaściwe kosmetyki pielęgnacyjne również mogą poskutkować pojawieniem się łupieżu, a także podrażnieniem skóry, wystąpieniem wykwitów. Niektórzy opiekunowie popełniają błąd, kupując dla kota szampony czy odżywki przeznaczone dla ludzi. Nawet najdelikatniejsze kosmetyki do naszych włosów nie nadają się jednak dla mruczków – kocia skóra ma inne pH niż nasza. Kupuj więc tylko kosmetyki przeznaczone dla kotów, a poza tym – nie kąp kota, jeśli nie ma wyraźnej ku temu potrzeby (z wyjątkiem sfinksów, dla których kąpiel jest ważnym zabiegiem higienicznym, czasem też persów). Zbyt częste mycie i suszenie skóry i włosów zaburza równowagę produkcji sebum i może prowadzić albo do przetłuszczania się, albo do przesuszania włosów. W większości przypadków koty świetnie zadbają o siebie same. Wskazaniem do kąpieli kota są np. powody medyczne czy przygotowanie do wystawy.
• Zbyt długie przebywanie na słońcu – koty kochają wygrzewanie się na słońcu. Jednak zbyt długa ekspozycja na promienie słoneczne może doprowadzić do przesuszenia skóry (a następnie do wzmożonej produkcji sebum przez gruczoły, które chcą to „nadrobić”).
• Odwodnienie – niedostateczna ilość wody dostarczanej organizmowi może spowodować odwodnienie, a to z kolei objawia się m.in. przesuszeniem skóry. Do odwodnienia może dojść na przykład na skutek wymiotów czy biegunek. Podawanie mokrego pokarmu zaspokaja dużą część zapotrzebowania kota na płyny i zapobiega odwodnieniu; dodatkowo można sprezentować kotu poidełko/fontannę. Jeśli przyczyną odwodnienia są przewlekła biegunka lub wymioty, oczywiście trzeba udać się ze zwierzakiem do lekarza.
• Niewłaściwa dieta – niezbilansowana dieta kota i niedobór niektórych istotnych dla kociego zdrowia składników również odbijają się często na stanie sierści i mogą być przyczyną pojawienia się łupieżu. Skontroluj, czy pokarm, który otrzymuje kot, zawiera wystarczającą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych, przede wszystkim omega-3. Kwasy te znajdują się m.in. w oleju z łososia. Być może warto wzbogacić też tymczasowo kocią dietę o suplementy zawierające m.in. biotynę i cynk – skonsultuj się w tym celu z lekarzem weterynarii.
• Stres – stres u kota może być przyczyną wielu chorób i dolegliwości. Kot w sytuacji stresowej może np. gubić więcej włosów, ale gdy stres minie, jego stan wróci do normy. Inaczej jest ze stresem przewlekłym – wówczas stan okrywy włosowej ulega często pogorszeniu. Terapia polega przede wszystkim na poradzeniu sobie z przyczyną stresu, ale niekiedy potrzebne będą także dodatkowe działania, jak konsultacja behawiorystyczna czy suplementacja, np. tryptofanem.
• Otyłość – koty otyłe często mają trudności z dokładnym wylizaniem wszystkich partii futerka. Zaniedbanie pielęgnacji okrywy włosowej skutkuje zmatowieniem włosa, pojawianiem się kołtunów w przypadku kotów długowłosych, jak również wystąpieniem łupieżu – najczęściej na grzbiecie i u nasady ogona, gdzie otyłemu kotu najtrudniej dosięgnąć językiem. Jedyną radą jest tutaj stopniowe odchudzanie kota, aby wrócił do właściwej wagi. Zaniedbanie pielęgnacji okrywy włosowej dotyczy często także kotów przewlekle chorych oraz kocich seniorów.

Łupież u kota – przyczyny medyczne

Niekiedy łupież bywa jednak oznaką jakiegoś schorzenia. Do chorób, które mogą wywołać m.in. łupież u kota, należą:

• Grzybice – dermatofitoza to dość powszechnie występująca u kotów choroba, wywołana najczęściej przez grzyb Microsporum canis. Zwykle dopada koty o słabszej odporności, a więc kocięta, koty starsze, niedożywione bądź źle odżywiane, zaniedbane oraz chorujące przewlekle, zwłaszcza na takie choroby jak FIV czy kocia białaczka. Do objawów grzybicy u kota, poza nadmiernym łuszczeniem się naskórka i powstawaniem łupieżu, należą miejscowe wyłysienia, łamliwość i zmatowienie włosów, świąd.
• Alergie – łupież oraz inne zmiany na skórze mogą być symptomami alergii u kota. Koty bywają uczulone np. na niektóre środki czystości używane w domu, detergenty (w tym proszki do prania), na odświeżacze powietrza, a nawet na zapachowe żwirki do kuwety. W tym wypadku niezbędna jest obserwacja pupila.

Czasem przyczyną reakcji alergicznej jest nowy środek zakupiony do domu – usuńmy go i obserwujmy, czy dolegliwości znikną. Niekiedy jednak alergia dotyczy środków, które są w domu stosowane od dłuższego czasu. Należy wówczas przyglądać się, po kontakcie z jakimi miejscami i środkami reakcja alergiczna się nasila. Różnego rodzaju objawy skórne mogą być ponadto symptomami alergii pokarmowej. W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej należy zastosować u kota dietę eliminacyjną.

• Choroby pasożytnicze – zewnętrzne pasożyty u kota bardzo często przyczyniają się do pogorszenia stanu skóry u kotów. Wywołują świąd, reakcje alergiczne, stany zapalne, a także nadmierne rogowacenie naskórka. Łupież może pojawić się u kotów zaatakowanych przez pchły, wszoły czy wszy.

Dużo rzadziej występują inwazje cheyletielli (gatunku roztocza wywołującego tzw. łupież wędrujący – zwykle obfity – a także silny świąd i powstawanie wykwitów skórnych). Łupież to także symptom zarażenia się świerzbowcem kocim – pasożytem drążącym w skórze, wywołującym bardzo silny świąd, na szczęście dość rzadko spotykanym, oraz nużeńcem (częściej występującym u psów).

• Nadczynność tarczycy – na zaburzenia funkcjonowania tarczycy najczęściej cierpią koty starsze. Problemy skórne, w tym wystąpienie łupieżu, należą do nieswoistych objawów tego schorzenia. Być może wynikają z zaniedbania pielęgnacji okrywy włosowej przez chore zwierzę, a niekiedy wręcz przeciwnie – z nadmiernego wylizywania niektórych partii ciała.
• Niewydolność nerek – choroby nerek wiążą się ściśle z gospodarką wodną organizmu, która w tym przypadku jest zaburzona. Wpływa ona bezpośrednio na kondycję skóry.
• Choroby przebiegające z długotrwałą gorączką – podwyższona temperatura ciała przyczynia się do odwodnienia organizmu.

Koci łupież – co robić?

Jak leczyć koci łupież? Wszystko zależy od przyczyny pojawienia się tego objawu. Jak pisałam w pierwszej części tekstu, niektóre sytuacje nie wymagają konsultacji weterynaryjnej, a jedynie wprowadzenia zmian, takich jak:

• dodatkowe nawilżenie powietrza,
• zmiana produktów pielęgnacyjnych,
• wprowadzenie zbilansowanej diety,
• zadbanie o zdrową sylwetkę zwierzęcia.

Kot ma łupież z powodu choroby

Jeśli problemem jest jednak choroba – czy to skórna, czy pasożytnicza, czy wewnętrzna, należy udać się z kotem do lekarza. Konsultacja weterynaryjna będzie konieczna również gdy nie jesteśmy pewni co do przyczyny problemu.

 W przypadku podejrzenia grzybicy należy pobrać zeskrobinę z chorego miejsca. Lekarz weterynarii wysyła ją do laboratorium w celu przeprowadzenia badania mykologicznego. Określenie gatunku grzyba wskaże, jakich preparatów leczniczych należy użyć. W leczeniu grzybicy stosuje się zarówno preparaty doustne, jak i miejscowe.

Choroby pasożytnicze również należy leczyć, biorąc pod uwagę gatunek pasożyta, który zaatakował kota. Wyeliminowanie pasożytów zwykle wystarczy, aby stan skóry i sierści wrócił do normy. Należy przy tym uważać na niektóre środki miejscowe. U części kotów preparaty niektórych marek wywołać mogą alergię kontaktową – zwłaszcza gdy skóra już jest podrażniona.

Leczenie łupieżu spowodowanego alergią

Do najtrudniejszych zadań zaliczamy diagnozowanie alergii u twojego kota, dlatego – poza przypadkami, gdy jest ona oczywista, np. reakcja następuje po każdorazowym kontakcie z danym środkiem czy od razu po pojawieniu się nowego żwirku w kuwecie – podłoże alergiczne badamy dopiero po wykluczeniu innych przyczyn zmian skórnych. Zwłaszcza alergia pokarmowa bywa trudna do stwierdzenia, a prawidłowa diagnoza wymaga zastosowania się przez opiekuna do zasad diety eliminacyjnej. 

Choroby, których łupież jest tylko jednym z objawów, leczymy w oparciu o zalecenia lekarza weterynarii. Pamiętajmy, że w przypadku poważnego schorzenia będziemy mieć do czynienia z szeregiem różnych objawów.

Pogorszenie się stanu okrywy włosowej i skóry może natomiast być cenną wskazówką, alarmującą nas, że być może warto udać się z kotem do lekarza, aby wykluczyć poważne schorzenia i przynieść zwierzęciu ulgę nawet w tych łagodniejszych.

Przeczytaj również: 

• Świąd u kota – co może być jego przyczyną
• Dlaczego kot łysieje? Poznaj możliwe przyczyny
• Chory kot: jakie są objawy choroby u kota?