Łysienie u kota może być symptomem choroby, zarówno dermatologicznej, jak i o innym podłożu. Nie należy jednak zapominać, że nadmierna utrata włosów może być skutkiem stresu. Silny stres u kota często przejawia się nadmierną pielęgnacją sierści, która prowadzi do ubytku włosów w danym miejscu.
Zanim jednak lekarz zdecyduje się na postawienie diagnozy o psychogennym podłożu łysienia u kota, należy koniecznie wykluczyć inne choroby, które mogą to łysienie powodować. Choroba może być bezpośrednią przyczyną łysienia (np. zaburzenia, na tle których kot traci włosy) bądź skłaniać zwierzę do intensywnego wylizywania, a nawet wygryzania futra pod wpływem świądu bądź bólu.
Wykluczenie podłoża medycznego, aby na końcu przejść do możliwych powodów psychogennych, jest bardzo ważne. W jednym z badań wykazano, że aż 75% przypadków łysienia u kota wynika z chorób somatycznych, 15% z przyczyn mieszanych (np. zmiany behawioralne na tle bólu wywołanego chorobą), a tylko 10% z przyczyn stricte behawioralnych. Jeżeli jednak w otoczeniu kota nastąpiły jakieś zmiany, które wyraźnie mogą wskazywać na silny stres zwierzęcia, należy zgłosić ten fakt lekarzowi.
Łysienie u kota: możliwe przyczyny
Choroby skóry
Zarówno choroby skóry, jak i na przykład alergie, mogą wywoływać u kota silny świąd. Jak rozróżnić schorzenia, które w podobny sposób prowokują kota do drapania czy wylizywania swędzących partii ciała? W przypadku schorzeń skórnych zwykle, poza zmianami wtórnymi wywołanymi wylizywaniem, drapaniem, wygryzaniem, ogniskami zapalnymi, możemy dostrzec zmiany pierwotne, wynikające już z samej choroby. Może to być zaczerwienienie skóry, grudki, krostki.
Tego rodzaju zmiany skórne mogą sugerować na przykład bakteryjne ropne zapalenie skóry. U kotów jest ono raczej rzadkie, występujące raczej wtórnie, na skutek innych schorzeń wywołujących świąd, jak AZS lub alergia pokarmowa. Do objawów należą wyłysienia w drapanych miejscach, krostki i grudki, nadżerki, strupy, owrzodzenia.
Choroby pasożytnicze i grzybicze
Częstą przyczyną zmian zapalnych skóry jest obecność pasożytów. Ugryzienia pcheł wywołują bardzo często reakcję alergiczną – wiele zaatakowanych przez pchły zwierząt cierpi na alergiczne pchle zapalenie skóry.
Przyczyną łysienia u kota może być również grzybica. W celu potwierdzenia lub wykluczenia grzybicy pobiera się zeskrobinę ze skóry kota i wysyła do laboratorium. Niektóre grzyby wykrywalne są także w gabinecie weterynaryjnym, np. wykazują fluorescencję pod lampą Wooda. Najczęstszym winowajcą jest grzyb Microsporus canis, ale również inne gatunki mogą zaatakować kota.
Grzybica wcale nie musi wywoływać silnego świądu, ale często powoduje łysienie, a także rumień czy łuszczenie się skóry. Grzyby najczęściej atakują głowę, szyję i łapy, ale mogą pojawić się i w innym miejscu, np. na brzuchu, u nasady ogona. Dermatofitoza, czyli powierzchowne zakażenie grzybicze skóry, należy do pierwszych schorzeń, jakie należy wykluczyć podczas diagnozowania zmian skórnych u kota.
Choć kojarzy się raczej z chorobami skóry u psów, nużyca wywołana przez nużeńca (małego pajęczaka z rzędu roztoczy) może zaatakować także kota. Nużeniec bytuje stale w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych, a chorobę wywołać może chociażby w momencie spadku odporności u kota. Zwykle chory na nużycę kot łysieje przy uszach, na pyszczku, na brodzie, szyi, łokciach.
Choroby alergiczne
Oprócz reakcji alergicznej na substancję znajdującą się z ślinie pcheł, u kota mogą pojawić się odpowiedzi układu immunologicznego na inne czynniki. Objawem alergii bardzo często jest świąd o zmiennym natężeniu, prowadzący do nadmiernego wylizywania sierści, wzmożonego drapania, a w skrajnych przypadkach do samookaleczania się zwierzęcia.
Coraz częściej mamy do czynienia z alergiami pokarmowymi – nie tylko u ludzi, ale i u zwierząt. Choć alergia pokarmowa może objawiać się zaburzeniami trawiennymi, np. biegunką, jednak zdecydowanie najczęściej występują u kotów objawy skórne tego schorzenia.
Jeśli objawy nie mają charakteru sezonowego oraz wykluczono grzybicę, obecność pasożytów i inne przyczyny podobnych zmian, należy wdrożyć u kota dietę eliminacyjną, zaczynając od pokarmów uznawanych za najmniej alergizujące, najlepiej rzadko obecne w dotychczasowej diecie. Należą do nich np. jagnięcina, struś. Do najczęstszych należą alergia na zboża obecne w wielu karmach, na białko kurze, ale mogą się pojawić reakcje także na inne źródła białka i inne składniki pokarmowe. W diecie eliminacyjnej, jeśli nie przyrządzamy posiłku samodzielnie (np. BARF), zaleca się podawanie karm monobiałkowych.
Atopowe zapalenie skóry dość często (w ok. 1/3 przypadków) towarzyszy alergii pokarmowej, ale może występować także niezależnie. Atopia jest chorobą wrodzoną i polega na nadwrażliwości na określony alergen środowiskowy. Mogą należeć do nich roztocza kurzu domowego, rzadziej pleśń czy pyłki kwiatów. Atopia występuje u młodych kotów, średnio w wieku od 6 miesięcy do 3 lat.
Miejscowe łysienie u kota może być wywołane alergią kontaktową (np. reakcją na środek przeciwpchelny) czy chociażby reakcją na ugryzienie owadów latających.
Choroby dróg moczowych
Przyczyną bardzo wielu zmian w zachowaniu kota mogą być choroby dróg moczowych. Jeśli kot łysieje na brzuchu, może być to oznaka takiego schorzenia. Również gdy kot łysieje na tylnych łapach, diagnoza często jest podobna (zwykle łysa partia obejmuje dół brzucha oraz wewnętrzną stronę ud). Kot cierpiący na zapalenie pęcherza, obecność kryształów w moczu itp. schorzenia może wylizywać intensywnie dół brzucha w reakcji na ból odczuwany w tych okolicach.
Warto zaobserwować, czy kot nie przybiera pozycji bólowej podczas oddawania moczu, czy w moczu nie ma krwi, czy ma problemy z oddaniem moczu lub zaczął załatwiać się poza kuwetą? Do diagnozy potrzebne będzie pobranie próbki moczu do badania, a także badanie krwi (poziom kreatyniny pokaże, jak funkcjonują nerki).
Zmiany hormonalne
Łysienie u kota może występować także na tle hormonalnym (np. nadczynność kory nadnerczy, nadczynność tarczycy), w związku z chorobą autoimmunologiczną (np. pęcherzycą liściastą świetnie „udającą” schorzenia na tle alergicznym), reakcją na niektóre leki, niewydolnością nerek czy łojotokiem (nadprodukcją sebum, prowadzącą do zatykania mieszków włosowych).
Jeśli kot łysieje na ogonie, skroniach, podbródku i zauważymy objawy przetłuszczania się sierści, łojotok może być prawdopodobną przyczyną.
Starzenie się
Jeśli stary kot łysieje, przyczyną może być jedna z chorób, których prawdopodobieństwo wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, np. niektóre nowotwory, schorzenia hormonalne, autoimmunologiczne, niewydolność nerek, mocznica. Staruszek może mieć też słabszą odporność niż młodsze koty, stąd jest bardziej podatny na choroby zakaźne, w tym skórne, np. grzybice.
Łysienie zawsze jest powodem do niepokoju – koci staruszek może mieć sierść gorszej kondycji, matową, ponieważ nie poświęca już tyle czasu na toaletę, ale nie powinna ona nadmiernie wypadać.
Kot łysieje z powodu złej diety
Bywa, że nadmierne wypadanie sierści oraz jej ogólnie zła kondycja (okrywa włosowa traci blask, sierść jest matowa i zmierzwiona) jest skutkiem nieprawidłowej diety, zbyt ubogiej w potrzebne kotu składniki.
Na kondycję sierści wpływ ma przede wszystkim biotyna, a ponadto witaminy B2 i B6, kwasy omega-3 i omega-6, cynk. Możemy uzupełnić niedobór tych składników, stosując suplementy poprawiające kondycję sierści. Jeśli chodzi o suplementację pojedyncznych składników, źródłem kwasów omega dla kotów jest olej z łososia, a witamin z grupy B – drożdże browarnicze.
Przyczyny behawioralne łysienia kotów
Stres może wywołać wzmożone wypadanie włosów – to oczywiste. Wystarczy spojrzeć, jak wiele kotów gubi mnóstwo sierści na weterynaryjnym stole. Taka reakcja należy jednak do „jednorazowych” – łysienie natomiast może być jednym ze skutków chronicznego stresu. Zestresowany zwierzak wylizuje uporczywie czy nawet wygryza wybrane miejsce; prowadzi to do utraty sierści w tych partiach skóry, a nawet powstawania ranek i zmian zapalnych.
Pamiętaj, że stres u kota może być wynikiem sytuacji, które niekoniecznie – z ludzkiego punktu widzenia – przychodzą nam od razu do głowy. Wiele kotów źle znosi zmiany w swoim otoczeniu, np. przemeblowanie.
Do sytuacji stresogennych należą także pojawienie się nowych domowników (partnera, dziecka, zwierzęcia) lub utrata domownika (śmierć opiekuna lub innego domownika, rozwód, śmierć innego zwierzęcia w domu), przeprowadzka, remont, zmiany rozkładu dnia (zwłaszcza wiążące się z poświęcaniem kotu mniejszej ilości czasu), konflikty między kotami w domu. Jak wspomniałam, stres i łysienie mogą pojawić się wtórnie w związku z chorobą i związanym z nią bólem.
Terapia zależy tu od konkretnej przyczyny problemu, którą należy zidentyfikować. Stres u kota można obniżać w tym czasie np. łagodnymi, ziołowymi środkami uspokajającymi czy feromonami.
Przeczytaj również:
Objawy chorób u kota
