Każdy hodowca i opiekun czworonoga musi wiedzieć, czym charakteryzują się poszczególne etapy rozwoju psa, ponieważ pierwsze tygodnia i miesiące jego życia, kształtują czworonoga na całe życie.
Etapy rozwoju szczeniaka tydzień po tygodniu
Rozwój szczeniaka można podzielić na 6 podstawowych etapów: fazę prenatalną, neonatalną (od 1 do 12 dnia), okres przejściowy między dwoma krytycznymi (trwa od 12 do 21 dnia życia), okres socjalizacji pierwotnej (do 7 tygodnia), okres socjalizacji wtórnej (od 8 do 12 tygodnia) i fazę młodzieńczą (od 12 do 21 tygodnia).
Okres neonatalny - od 1 dnia do dwóch tygodni
Szczenięta rodzą się głuche i ślepe, ale mają rozwinięty zmysł węchu. W fazie neonatalnej, która trwa od 1 do 12 dnia:
- Szczenięta reagują na temperaturę i dotyk. Ich mechanizmy termoregulacji działają jednak słabo, dlatego należy je ogrzewać.
- Szczenięta w fazie neonatalnej mają odruch ssania i nawołują matkę skomleniem.
- Konieczna jest ich aktywizacja do wypróżnień – matka stymuluje szczenięta do załatwiania potrzeb fizjologicznych, a następnie zjada ich odchody.
Do 2 tygodnia życia psy nie chodzą, tylko pełzają – na początku używają jedynie przednich kończyn, pod koniec tej fazy wszystkich czterech łap. W tym czasie suka przynosi szczeniaki do legowiska.
W fazie neonatalnej zaleca się przeprowadzenie tzw. wczesnej stymulacji neurologicznej. Od 3 do 16 dnia można delikatnie unosić i opuszczać głowę pieska oraz kłaść go łapkami w dół na wilgotnym ręczniku.
Okres przejściowy - 2-3 tydzień życia szczenięcia
W fazie przejściowej rozwoju psa, która trwa od 12 do 21 dnia, szczenięta rozwijają zdolności ruchowe. Po 13 dniu życia mogą być odstawiane od matki i otrzymywać pokarm w postaci rozmoczonej suchej karmy. Może się zdarzyć regurgitacja – treść pokarmowa przesuwa się biernie z żołądka do przełyku.
Około 21 dnia życia szczeniętom otwierają się uszy. W fazie przejściowej mają miejsce również pierwsze próby zabawy z rodzeństwem. Pieski rozpoznają swoją matkę oraz braci i siostry. Zaczynają merdać ogonami.
Okres socjalizacji - od 3. do 12. tygodnia
Około 21 dnia życia rozpoczyna się faza socjalizacji pierwotnej, która trwa do 7 tygodnia życia. Socjalizacja pierwotna to czas, kiedy szczenię uczyt się odpowiednich zachowań poprzez kontakt z matką, rodzeństwem i środowiskiem, w którym żyje szczenię.
Dlatego szczenięta odebrane zbyt wcześnie od matki, mogą wykazywać niepożądane zachowania - po prostu nie zdążyły się ich nauczyć. W tym czasie należy ostrożnie, stopniowo rozpocząć zapoznawanie psów z otaczających ich światem – oswajać z ludźmi, dźwiękami i innymi bodźcami zewnętrznymi (takimi jak muzyka, odkurzacz, telewizor czy głośniejsze rozmowy).
W 3. tygodniu życia psa:
- szczenięta zaczynają wstawać i chodzić,
- wyrzynają im się zęby,
- same się wypróżniają i wybierają do tego miejsce,
- zaczynają siorbać płyny,
- rozwija się zmysł węchu,
- szczeniaki zaczynają bawić się z rodzeństwem i być świadome otoczenia.
W 4 tygodniu psy zaczynają przyjmować suchą karmę, ponieważ ich matka najprawdopodobniej już straciła pokarm. Chodzą pewnie, ale łatwo się męczą. Zaczynają szczekać, gryźć, drapać, warczeć, szczerzyć zęby, machać ogonami, a także widzieć na odległość. Każdy pies wymaga w tym czasie indywidualnej opieki.
W 5 tygodniu szczeniaki zaczynają grupowe zabawy i ustalają hierarchię w stadzie. Następuje ich szybki rozwój i wzrost. Konieczny jest dalszy proces socjalizacji i przyzwyczajanie do karmy innej niż mleko matki.
W 6 tygodniu życia warto poświęcić każdemu ze szczeniąt czas w odosobnieniu – bez towarzystwa matki i rodzeństwa.
W 7 tygodniu całkowicie rozwija się słuch i wzrok. Szczeniak w tym czasie intensywnie poznaje świat i interesuje się wszystkim, co go otacza, ale nie reagują jeszcze na swoje imię. Po 7 tygodniu szczenięta mogą być już zabrane do nowych domów.
W 9 tygodniu u szczeniaków rozwijają zachowania dominacyjne. Psy rozpoczynają naukę właściwego postępowania i testowania swoich właścicieli. Rozwijają się zdolności motoryczne, ale uwaga piesków na danej czynności skupiona jest tylko przez chwilę. Wówczas uczą się też załatwiać potrzeby fizjologiczne w wyznaczonych miejscach.
10 tydzień to dalszy ciąg nauki zachowania, czystości i samodzielności.
Od 8 do 12 tygodnia życia psa trwa etap socjalizacji wtórnej, o którą powinien zadbać każdy opiekun. Polega ona na kontakcie z nowymi ludzmi, psami oraz innymi gatunkami zwierząt, a także nowym otoczeniem, w którym znalazł się pies. Natężenie nowych doświadczeń powinno być stopioniowe i pozytywne i dostarczać pozytywnych wrażeń.
W 12 tygodniu szczeniak zaczyna uczyć się imienia i reagowania na nie. Wówczas można rozpocząć szkolenie, np. posyłając pieska do psiego przedszkola.
Faza młodzieńcza – rozwój szczeniaka od 12 tygodnia do 6 miesiąca życia
Okres socjalizacji umownie kończy się w okolicach 12 tygodnia życia. Nie należy jednak po jego upływie przerywać procesu zapoznawania zwierzęcia ze światem i wystawiania na przeróżne bodźce.
Od 12 do 21 tygodnia życia trwa faza młodzieńcza. U psa rozwijają się wtedy zdolności uczenia się. Koordynacja motoryczna jest na bardzo dobrym poziomie, a zwierzę staje się coraz bardziej niezależne. Rozwija umiejętność komunikacji i ćwiczy zachowania w sytuacjach konfliktowych. Czasem zdarza się też czas buntu. Pies testuje różne zachowania i sprawdza, na co może sobie pozwolić. Zdarza się, że ucieka, udaje, że nie pamięta znanych dotąd komend czy umiejętności. W takich sytuacjach można zwolnić nieco tempo lub cofnąć się do poprzedniego etapu.
W tej fazie rozwoju należy być dla psa wyrozumiałym i łagodnym, a jednocześnie konsekwentnym i stanowczym. To, jak zostanie wychowany, wpłynie na jego charakter w przyszłości. Po fazie młodzieńczej następuje faza dorosłości. Trzeba jednak pamiętać, że psy dojrzewają w różnym czasie w zależności od rasy, więc należy do nich podchodzić bardzo indywidualnie.
Psy ras małych osiągają docelową wielkość wcześnie, bo już około 7-8 miesiąca życia. Szybciej osiągają również dojrzałość płciową, bo już około 6. miesiąca życia. Psy ras średnich osiągają dojrzałość płciową między 8 a 12 miesiącem życia, a psy ras dużych między 12 a 20 miesiącem życia.
Kiedy szczeniaki otwierają oczy?
Szczeniak otwiera oczy dopiero w 8–10 dniu życia, czyli pod koniec fazy neonatalnej. Uszy otwierają się później – około 21 dnia. Wszystkie inne zmysły działają prawidłowo wcześniej. Zwierzę odczuwa smak i węch, a także zmiany temperatury, przez co staje się bardzo wrażliwe na bodźce zewnętrzne.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o wychowaniu i szkoleniu szczeniąt, zajrzyj tutaj.
Milena Kostrubiec (zoopsycholog, trener psów)
