Zwykle, gdy słyszymy hasło „pies przewodnik”, oczami wyobraźni widzimy dobrze ułożonego, dużego psa, który jest specjalnie wyszkolony do tego, by bezpiecznie prowadzić przez życie osobę niewidomą. Ogólnie rzecz biorąc, to wszystko prawda – pies przewodnik musi przejść specjalne szkolenie, aby wiedzieć, jak reagować na poszczególne komendy. Ale to nie wszystko!
Jak podaje Fundacja Pies Przewodnik w całej Polsce jest tylko 150 pracujących psów przewodników, choć osób niewidomych lub słabowidzących jest w naszym kraju prawie 2 miliony! Niektóre z nich na psa muszą czekać nawet kilka lat.
Jak pies przewodnik pomaga osobie niewidomej?
Kiedy pies przewodnik rozpoczyna pracę z niewidomym, w pewnym sensie staje się jego oczami. Głównym celem pracy psów przewodników jest poprawa komfortu życia i podniesienie bezpieczeństwa osób niewidomych.
Z powodu bardzo trudnego zadania, jakie jest stawiane przed tysiącami psów przewodników, wymaga się od nich określonych cech, które umożliwiają wykonywanie tego trudnego zawodu.
Co robi pies przewodnik?
Zakres pomocy, jaką przewodnik niewidomego służy człowiekowi, to kilkanaście komend. Dzięki nim pies może prowadzić człowieka w wybranym kierunku, znaleźć miejsce siedzące, przejście dla pieszych, schody lub drzwi.
- Autonomia: Dzięki długotrwałemu szkoleniu i przystosowywaniu psa do nowych miejsc, pies przewodnik może asystować swojemu podopiecznemu nie tylko podczas poruszania się po miejscach dobrze znanych i często odwiedzanych, ale też nowych.
- Bezpieczeństwo: Zadaniem psa przewodnika jest omijanie przeszkód i znalezienie bezpiecznej drogi do wyznaczonego celu. Warto jednak pamiętać o tym, że człowiek nie może w pełni oddać się psu pod opiekę. Pies przewodnik, chociaż profesjonalnie przygotowany i wyszkolony do wykonywania swojego zawodu, jest zwierzęciem, które może przejawiać nieprzewidziane zachowania w momencie, gdy poczuje strach. Nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć, dlatego tak ważne jest, aby niewidomy był na tyle samodzielny, by był w stanie za pomocą białej laski lub przechodniów dotrzeć do celu, kiedy jego przewodnik będzie miał chwilę słabości.
- Komunikacja: Ważna jest także umiejętność czytania sygnałów, jakie wysyła zwierzę – komunikacja między psem i człowiekiem zwykle odbywa się przy pomocy spojrzeń, gestów, ruchów ogona czy uszu. W przypadku, kiedy właściciel jest niewidomy, sytuacja jest utrudniona, co nie oznacza, że opracowanie systemu komunikacyjnego w tej parze jest niemożliwe.
- Więź emocjonalna: Aby współpraca pomiędzy potrzebującym pomocy człowiekiem, a przewodnikiem układała się pomyślnie, konieczne jest stworzenie więzi emocjonalnej. Oznacza to, że tak jak w przypadku relacji z drugim człowiekiem, musimy o nią dbać – przewodnik niewidomego to wciąż pies, który potrzebuje czułości, akceptacji i zabawy.
Zajmując odpowiednie stanowisko w relacji niewidomy-pies przewodnik gwarantujemy sobie zyskanie najlepszego przyjaciela, który będzie dbał o nasze bezpieczeństwo podczas wspólnych wyjść.
Podczas dobierania psa dla niewidomych osób bierze się pod uwagę różne aspekty, które mogą mieć wpływ na dopasowanie między nimi. Chodzi m.in. o tempo poruszania się, charakter, a także fakt, czy osoba niewidoma ma dzieci lub inne zwierzęta i czy pies przewodnik będzie je tolerował.
Jakiej cechy powinien mieć pies przewodnik?
Nie każdy pies może być przewodnikiem. Rola psa przewodnika jest bardzo odpowiedzialna i trudna, dlatego wymaga odpowiednich cech i predyspozycji, które umożliwią efektywną współpracę z człowiekiem.
- Podatność psa na szkolenie: Jednym z najważniejszych czynników przesądzających o predyspozycjach do wykonywania zawodu przewodnika niewidomego jest podatność na szkolenie.
- Posłuszeństwo: Podczas treningów kandydaci na przewodnika przyswajać muszą ogromne ilości nowych umiejętności, a także ćwiczyć posłuszeństwo, dlatego ta cecha ma kluczowe znaczenie.
- Stabilna psychika: kolejne ważna cechy to chęć bycia blisko człowieka, stabilna psychika i odpornością na stres, a także brak skłonności do zachowań agresywnych.
Jakiej rasy są psy przewodnicy?
Na psy asystujące najczęściej szkolone są szczenięta ras z grupy retrieverów, a więc labradory i golden retrievery, a to za sprawą mieszanki cech, o których wspomniano powyżej. To psy cenione za oddanie i przywiązanie do swoich opiekunów, a także ich rodzinne usposobienie i cierpliwość.
Nie oznacza to jednak, że inne rasy nie mają szans zaistnieć jako pies przewodnik. Wiele zależy od charakteru – dobrym przewodnikiem mogą być także m.in.:
- owczarek niemiecki,
- border collie,
- goldendoodle i labradoodle,
- pudel,
- a nawet poczciwy kundelek.
Jak wygląda szkolenie na psa przewodnika?
Profesjonalne szkolenie psa przewodnika trwa zwykle około dwóch lat i rozpoczyna się jeszcze w okresie szczenięcym. To najlepszy czas na kształtowanie psiego charakteru i przyuczenie zwierzęcia do czynności, które umożliwią mu w dalszym życiu efektywną pracę.
Rzecz jasna nie każde szczenię może być szkolone na psa przewodnika – wiele zależy od usposobienia szczenięcia, dlatego psy są selekcjonowane pod względem ruchliwości, spokoju, skłonności do bycia posłusznym i szkolonym.
Nie wybiera się szczeniąt lękliwych, niechętnych do kontaktu z człowiekiem. Nie bez znaczenia pozostaje również psie zdrowie – do pracy wybierane są zwierzęta w pełni zdrowe. Dyskwalifikujące są natomiast problemy ze wzrokiem, słuchem i układem ruchu.
Szczenięta uczą się funkcjonować w przestrzeni miejskiej. Są przyzwyczajane do różnych odgłosów, jakie można tam spotkać – dzięki temu eliminuje się ryzyko spłoszenia psa przewodnika w sytuacji ekstremalnej, np. stłuczki ulicznej, odgłosów jadącego tramwaju, hałasów ulicy, widoku dużych grup ludzi czy innych zwierząt. Oprócz tego psy muszą poznać też komendy, którymi podopieczny będzie posługiwał się w przestrzeni domowej.
Ważnym elementem szkolenia na psa przewodnika jest też sprawdzenie jego predyspozycji – ważne, by zwierzę nie miało skłonności do zachowań agresywnych, było spokojne, opanowane i uważne. Pożądane cechy można by wymieniać bez końca, a to dlatego, że pies przewodnik będzie odpowiedzialny nie tylko za swoje życie, ale też za życie swojego podopiecznego.
O ile pierwsze miesiące szkolenia psy spędzają w specjalnych rodzinach zastępczych, to druga część przebiega w ośrodku, gdzie szlifuje się nabyte wcześniej umiejętności. Psy pozostają tam pod obserwacją psychologów i behawiorystów, których zadaniem jest jak najlepsze przygotowanie zwierząt do pracy, ale i dbanie o to, by była to dla nich przyjemność.
Szkoleniem psów przewodników w Polsce zajmuje się między innymi Fundacja Pies Przewodnik. Na stronie fundacji czytamy: "W Fundacji “Pies Przewodnik” wierzymy, że każdy człowiek ma prawo do niezależnego i samodzielnego życia. Z tego powodu szkolimy psy przewodniki i bezpłatnie przekazujemy je osobom niewidomym i słabowidzącym".
Egzamin na psa przewodnika
Po ukończeniu szkoleniu czworonóg musi zdać egzamin na psa towarzyszącego i uzyskać certyfikat potwierdzający status psa przewodnika.
Na stronie Polskiego Związku Niewidomych znajdziemy dokładny opis standardu szkolenia, a także kończącego go ezgaminu:
"Egzamin przeprowadza komisja egzaminacyjna, którą wyznacza jednostka szkoląca. W skład komisji egzaminacyjnej wchodzi: dwóch instruktorów, w tym jeden instruktor egzaminator, oraz przedstawiciel organizacji szkolącej. Przewodniczącym komisji egzaminującej na PP, jest instruktor egzaminator. Egzamin jest przeprowadzany na trasie stałej i trasach nieznanych psu. Oceniane są jego umiejętności oraz jakość i bezpieczeństwo prowadzenia w pracy."
Jak widać uzyskanie przez czworonoga statusu psa przewodnika to długotrwały i trudny proces.
Ile kosztuje pies przewodnik niewidomego?
Profesjonalne szkolenie psów asystujących jest długie i kosztowne. Trwa dwa lata i kosztuje około trzydziestu tysięcy złotych. W pokryciu kosztów szkolenia pomaga Polski Związek Niewidomych oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Wymaga to zgłoszenia zapotrzebowania na takiego psa oraz wypełnienia stosownych wniosków dostępnych TUTAJ.
