Demencja u kota – jak opiekować się kotem z demencją?

Demencja u kota przypomina demencję obserwowaną u ludzi, ponieważ może wpływać na poziom świadomości, procesy uczenia się, pamięć i reaktywność. Może również wywoływać u kota niepokój. 

Bez względu na to, czy obawiasz się, że twój kot może mieć demencję, czy też taka diagnoza już została postawiona, warto pozyskać jak najwięcej informacji o tym schorzeniu, aby być w stanie pomóc zwierzęciu.

Czym jest demencja u kota?

Demencja u kota, znana również jako zespół dysfunkcji poznawczej lub CDS (ang. Cognitive Dysfunction Syndrome), to stan obserwowany u niektórych starszych kotów, objawiający się szeregiem zaburzeń behawioralnych, problemami z pamięcią, dezorientacją i zmianami w zachowaniu oraz cyklu dobowym. Schorzenie to przypomina chorobę Alzheimera u ludzi.

Choroba ta wynika z degeneracji mózgu, na skutek której obumierają neurony, czyli komórki odpowiedzialne za przekazywanie informacji. Neurony są niezbędne m.in. w procesach uczenia się, zapamiętywania, w utrzymywaniu koncentracji i uwagi, zachowaniu dobowego cyklu snu oraz świadomości przestrzennej.

Pamiętaj, że u kocich seniorów występować może wiele różnych schorzeń wywołujących zaburzenia behawioralne, które mogą być mylone z demencją. Wszelkie niepokojące zmiany w zachowaniu kota należy zgłaszać do lekarza weterynarii, aby najpierw wykluczyć inne schorzenia dotykające starsze koty. Wiele z nich można wyleczyć! 

Jeśli jednak stwierdzone zostaną początki demencji, możesz na wczesnym etapie zacząć działać i spowolnić jej postęp.

Objawy demencji u kotów

Pierwsze objawy świadczące o początkach demencji u kota są subtelne. Schorzenie to rozwija się powoli. Twoją uwagę powinny zwrócić takie zmiany jak:

• kot wygląda często na zagubionego, zdezorientowanego, mimo przebywania w miejscu, które zna;
• wokalizacja – często w nocy;
• wpatrywanie się w jeden punkt w przestrzeni, np. ścianę czy kąt pomieszczenia, bez zwracania uwagi na to, co dzieje się dookoła;
• zapominanie o jedzeniu lub piciu, problem ze znalezieniem misek;
• załatwianie się poza kuwetą;
• zaburzenia rytmu snu, budzenie się i aktywność w porach, w których normalnie kot spał;
• zmiany w podejściu do domowników lub innych zwierząt mieszkających razem z kotem – u niektórych kotów będzie to dystansowanie się, lęk, pobudzenie, czasem nawet agresja, u innych wyraźna potrzeba uwagi, czułości, domaganie się stałego kontaktu;
• kot zapomina, że właśnie został nakarmiony i ponownie domaga się jedzenia; 
• zaniedbywanie pielęgnacji futra.

Przyczyny demencji u kotów

O demencji mówimy, gdy związane z wiekiem spowolnienie funkcji poznawczych powoduje gromadzenie się blaszek białka zwanego beta-amyloidem oraz splątków białka tau – dokładnie tak jak u osób z chorobą Alzheimera. Procesy te zaczynają zachodzić w mózgu na długo przed jakimikolwiek objawami otępienia. 

W miarę gromadzenia się tych białek dochodzi spowolnienia przepływu krwi do mózgu i zaburzenia czynności neuronów, które obumierają. Do kumulacji beta-amyloidu wokół neuronów przyczyniają się m.in. uszkodzenia oksydacyjne i nieprawidłowa eliminacja wolnych rodników czy przewlekłe stany zapalne.

Obumieranie komórek odpowiedzialnych za prawidłowe procesy poznawcze wpływa m.in. na pamięć. Koty mogą zapomnieć, kiedy jest pora karmienia, gdzie są miski czy gdzie znajduje się kuweta. Mogą nawet zgubić się w pokoju. Mogą obudzić się w środku nocy i zapomnieć, gdzie się znajdują.

Ponieważ rytm dobowy organizmu kontrolowany jest przez mózg, demencja często zaburza cykl snu. Wybudzony kot, który uznaje, że czas już na aktywność, również może wokalizować, ponieważ nie będzie wiedział, dlaczego wszyscy śpią. Może natomiast spać więcej w ciągu dnia.

Diagnozowanie demencji u kota

Demencja może być trudna do zdiagnozowania, stąd lekarz stara się zwykle wpierw wykluczyć inne schorzenia. 

• Przykładowo częste u kotów z CDS załatwianie się poza kuwetą może wystąpić także u zwierząt z chorymi stawami, u których wejście do kuwety wiąże się z bólem. 
• Natarczywe miauczenie z kolei jest symptomem zaburzeń poznawczych, ale występuje też u kotów mających po prostu problemy ze słuchem.
• Nadczynność tarczycy i nadciśnienie mogą sprawiać, że starszy kot zmienia swoje zachowanie w stosunku do domowników i wokalizuje w nocy. 
• Przewlekła choroba nerek może być przyczyną oddawania moczu poza kuwetą. Zapalenie stawów sprawia, że koty mniej się ruszają oraz zaniedbują pielęgnację sierści.

Lekarz przeprowadzi wywiad z opiekunem oraz badanie fizykalne kota, szukając wszelkich zmian. Zleci również badania krwi i moczu. 

Może być potrzebne prześwietlenie, a także próbne podanie leków przeciwbólowych – aby sprawdzić, czy to ból jest przyczyną zmian w zachowaniu kota.

W diagnozowaniu zmian w zachowaniu bardzo pomocne mogą być nagrania przedstawiające niepokojące epizody. Postaraj się pokazać lekarzowi jak najwięcej takich materiałów.

Leczenie demencji u kotów

Demencja jest schorzeniem nieuleczalnym – zmian w mózgu nie da się cofnąć. Można natomiast spowolnić postępy choroby. Leczenie skupia się na:

• dostosowaniu mieszkania do potrzeb kota, 
• aktywizowaniu go, 
• na odpowiedniej diecie, 
• suplementacji 
• oraz farmakoterapii.

Wzbogacanie środowiska

Wzbogacanie środowiska może być istotnym elementem terapii, ale uwaga – w przypadku kotów z demencją wszelkie zmiany powinny być niewielkie, stopniowe; nie mogą obejmować kluczowych zasobów (jedzenie, picie, kuweta) ani zaburzać dziennej rutyny. Muszą działać stymulująco, a nie prowadzić do większego stresu.

Świetnym urozmaiceniem są kule na smaczki, które możesz podawać kotu w przerwie między posiłkami. Sprawdzają się one u zwierząt, które zapominają, że właśnie były nakarmione. Zabawki te stymulują komórki mózgowe – działają jak rozwiązywanie krzyżówek przez osoby starsze.

Kolejnym wzbogaceniem środowiska mogą być dodatkowe miseczki na karmę i wodę, które będą pomocne w nocy czy wówczas, gdy zwierzę zgubi drogę do swojej miski. Większa liczba kuwet również będzie zmianą na plus.

Lampka nocna lub radio grające łagodną muzykę mogą pomóc kotu w radzeniu sobie z niepokojem spowodowanym zaburzeniami snu i ciszą w domu. Lekarz weterynarii może również zalecić podawanie melatoniny kotom doświadczającym zaburzeń rytmu snu.

Opieka emocjonalna

Wiele kotów doświadczających problemów z pamięcią potrzebuje szczególnego wsparcia emocjonalnego ze strony opiekuna. Koty, które głośno miauczą w nocy, mogą po prostu prosić o pokazanie im, że nie są same. Należy odróżnić te prośby od nocnego miauczenia zdrowego kota, który chce zwrócić na siebie uwagę.

Przytulanie, głaskanie kota z CDS obniża poziom stresu u pupila, pomaga mu ponownie zasnąć, zmniejsza jego dezorientację i poczucie zagubienia. Nie wolno krzyczeć na kota ani też izolować go. 

Zwierzę będzie zestresowane, nie zaprzestanie wokalizacji, a choroba może postępować szybciej. 

Długo utrzymujący się wysoki poziom kortyzolu – hormonu stresu – wpływa negatywnie na komórki mózgowe, które i tak ulegają przecież stopniowej degeneracji. Być może pozwolenie kotu na spanie w łóżku z opiekunem lub przeniesienie legowiska do sypialni przyniesie ulgę i zwierzęciu, i domownikom.

Jeśli kot zaniedbuje pielęgnację sierści – pomóż mu. Czesz go regularnie delikatną szczotką, w razie potrzeby wyczyść pyszczek z resztek karmy czy okolice odbytu po skorzystaniu z toalety.

Feromony

Analog feromonów policzkowych, których kot używa do oznaczania miejsc bezpiecznych, może wspomóc terapię poprzez redukcję poziomu stresu. Pojemniczek z preparatem wkłada się do dyfuzora podłączanego do kontaktu. 

Feromony sprawdzają się u niektórych kotów z CDS przede wszystkim w zakresie zmniejszenia lęku oraz regulacji cyklu snu i czuwania.

Suplementy na demencję u kotów

Pewne korzyści u kotów z demencją może przynieść stosowanie suplementów. Wykazano, że na wczesnym etapie choroby pozytywne rezultaty przynosi podawanie S-adenozylometioniny (SAMe). Suplementacja tej substancji poprawiła zdolności poznawcze przede wszystkim u kotów z łagodnym CDS. 

Zwierzęta poddane testom wykazały polepszone umiejętności rozróżniania obiektów i uczenia rewersyjnego.

Ponadto zaleca się suplementację kwasów tłuszczowych omega-3 (znajdują się np. w olejach rybich dla kotów) czy koenzymu Q-10. Poziom lęku obniża suplementacja α-kazozepiny oraz L-tryptofanu. Można pomyśleć wspólnie z lekarzem weterynarii o suplementach uspokajających.

Poza suplementacją warto wzbogacić dietę kota tak, aby wspomagała funkcjonowanie mózgu. Warte uwagi są zwłaszcza oleje rybie – są one dla kota znacznie bardziej wartościowe niż roślinne.

Istotnymi składnikami diety są też przeciwutleniacze (w tym witaminy C i E), arginina, L-karnityna, tokoferole, witaminy z grupy B, beta-karoten, chondroprotektanty czy lizyna. Część z tych składników może być suplementowana. 

Najlepiej ułożyć odpowiednią dietę wspólnie z zoodietetykiem. Badania wykazały obniżenie nasilenia objawów demencji u 70% kotów, w których diecie uwzględniono wymienione składniki.

Leki na demencję u kotów

Jeśli praca z kotem, dieta i suplementacja nie przynoszą wystarczających efektów, należy pomyśleć o wsparciu farmakologicznym.

Na niepokój i ból lekarz może przepisać m.in. gabapentynę. Kocim pacjentom z zaburzeniami funkcji poznawczych przepisuje się też często selegilinę i propentofilinę. Selegilina należy do grupy inhibitorów oksydazy monoaminowej i wykazuje działanie ochronne na układ nerwowy. Zwiększa m.in. wytwarzanie dopaminy oraz skuteczność wychwytywania wolnych rodników.

W niektórych przypadkach zalecane są ponadto leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne.

Demencja u kota – kiedy uśpić pupila?

Demencja sama w sobie nie jest przesłanką do eutanazji. 

Uśpienie kota rozważamy dopiero wówczas, gdy choroba wyniszcza jego organizm na tyle, że nie jest w stanie funkcjonować nawet na podstawowym poziomie – nie je samodzielnie i odmawia jedzenia czy też odczuwa chroniczny ból na tyle silny, że środki przeciwbólowe nie przyniosą mu już komfortu.

Czy można zapobiec demencji u kota?

Choć nie ma konkretnych działań zapobiegających rozwojowi demencji, możesz przynajmniej obniżać ryzyko wystąpienia tej choroby u kota. Przede wszystkim utrzymuj kociego seniora w dobrej kondycji fizycznej i umysłowej. 

Regularne zabawy to podstawa – zarówno te łowieckie, jak i stymulujące różne zmysły zwierzęcia oraz zachęcające do wysiłku intelektualnego. Warto zaproponować pupilowi interaktywne zabawki. Wszelka gimnastyka umysłu jest wskazana!